Μαζί: Ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο για τον 21ο αιώνα

ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΌ ΣΥΜΒΌΛΑΙΟ; 25 συνεπή και δίκαιη βάση, συγκεντρώνοντας τα απαιτούμενα χρήματα μέσω της φορολογίας. 4 Οι φιλόσοφοι εξετάζουν εδώ και αιώνες πώς είναι δυνατόν τα ελεύθερα άτομα να πειστούν να ζήσουν μαζί σε μια κοινωνία και ποιο σύνολο προσδοκιών θα ήταν εύλογο. 5 Κατά τη διάρκεια του Διαφω- τισμού, όμως, η έννοια αυτή –της οικειοθελούς αμοιβαίας εξάρτησης με αντάλλαγμα παροχές που διαφορετικά είναι ανέφικτες– έγινε γνω- στή ως κοινωνικό συμβόλαιο. Διάφοροι στοχαστές υποστήριξαν δια­ φορετικά είδη κοινωνικού συμβολαίου, όλοι τους όμως το τοποθέτη- σαν στο πλαίσιο της εποχής τους: τα δικαιώματα των ατόμων σε μια μοναρχία. Ο Τόμας Χομπς υποστήριξε ότι άτομα που είναι μεν λογικά αλλά προασπίζονται και το συμφέρον τους θα πρέπει να υποτάσσονται οι- κειοθελώς στην εξουσία ενός απόλυτου ηγεμόνα, αφού αυτός είναι ο μόνος βέβαιος τρόπος να αποφευχθεί η βάρβαρη φυσική κατάσταση. 6 Κατά την άποψη του Τζον Λοκ, ο σκοπός του κοινωνικού συμβολαίου είναι να διατηρηθεί η ζωή, η ελευθερία και η ευζωία των πολιτών: επομένως, αν ο ηγεμόνας δεν κατόρθωνε να υπερασπιστεί τα δικαιώ­ ματα αυτά, τότε ήταν θεμιτό να επαναστατήσουν οι πολίτες και να δημιουργήσουν μια νέα πολιτική κοινωνία. 7 Τον Ζαν-Ζακ Ρουσό απα- σχόλησε η διατήρηση της ελευθερίας, ενώ παράλληλα ο ίδιος ανα- γνώριζε ότι, επειδή οι άνθρωποι εξαρτιόνταν όλο και περισσότερο ο ένας από τον άλλο, ήταν απαραίτητοι οι συμβιβασμοί με σκοπό τη συνύπαρξη σε μια καλή κοινωνία. Σύμφωνα με την άποψή του, το κοινωνικό συμβόλαιο απαιτούσε πολιτικούς θεσμούς –όπως ένα αντι- προσωπευτικό κοινοβούλιο– που θα επέτρεπαν στους πολίτες να θε- σπίζουν νόμους, στους οποίους εν συνεχεία θα υποτάσσονταν οικειο­ θελώς, παρέχοντας με αυτόν τον τρόπο τη δικαιολογητική βάση της εξουσίας του κράτους. 8 Και για τους τρεις αυτούς φιλοσόφους, οι προσδοκίες του ατόμου και του κράτους ήταν ελάχιστες σε σχέση με τις δικές μας: το κοινωνικό συμβόλαιο ήταν απλώς μια προϋπόθεση για τη ζωή σε μια κοινωνία απαλλαγμένη από την εκμετάλλευση. Καθώς, όμως, άρχισαν οι μοναρχίες να παραχωρούν όλο και πιο συχνά την εξουσία στους πολίτες, η συζήτηση για το κοινωνικό συμ-