Μαύρα μάτια

12 / Μ Α Ν Ο Σ Ε Λ Ε Υ Θ Ε Ρ Ι Ο Υ Μια μικρή περίληψη του παρόντος βιβλίου δημοσιεύτηκε στις αρχές του 2000, σε τέσσερις συνέχειες, στο μουσικό περιοδικό Δίφωνο . Στο μεταξύ πρόσθεσα και μερικά κείμενα τα οποία είχα ενσωματώσει στους τέσσερις τόμους του Θεάτρου της Ερμού- πολης (1901-1921) , στον τόμο Ενθύμιον Σύρου και αλλού. Εννοείται ότι η αναδίφηση και η συλλογή κειμένων είχε αρχίσει από πολύν καιρό πριν. Για χρόνια ζούσα με την εντύπωση ότι ο Βαμβακάρης εγκατέλειψε, όπως λέει, το γενέθλιο νησί σε ηλικία δώδεκα χρόνων, δηλαδή το 1917. Μου φαινόταν όμως αδιανόητο ότι ένα παιδάκι τέτοιας ηλικίας μπορούσε να σηκώνει στην πλάτη του επί δεκάωρο, ως ανθρακεργάτης στον Πειραιά, τουλάχιστον τριάντα οκάδες κάρβουνο. Κατέληξα στο 1920, γιατί σ’ αυτή τη χρονιά με οδήγησαν όσα καταθέτει ο ίδιος. Διαβάζοντας προσεκτικά την Αυτοβιογραφία του και τσεκάροντας συριανά γεγονότα της τριετίας 1918-1920, για τα οποία κάνει ελάχιστες νύξεις, κατάλαβα ότι τελικά ξενιτεύτηκε σε ηλικία δεκατεσσάρων δεκαπέντε χρόνων, δηλαδή το 1920. Αυτή την άποψη βρήκα και σε κείμενο του ερευνητή Αριστομένη Καλυβιώτη. Ο Μάρκος σε συνέντευξή του στη Μαργαρίτα Μανασίδου στις 4 Ιουνίου 1971, επτά μήνες πριν πεθάνει, λέει ότι έφυγε από το νησί το 1918. Όπως και να ’χει, θα λυθεί κάποτε ο κόμπος. Δεν είναι δα και ο Γόρδιος δεσμός. Εγώ, αυθαίρετα, κράτησα το 1920, κι αυτό διότι μέτρησα με προσοχή όσα υπαγόρευσε, ασφαλώς σε διαφορετικές μέρες και με διαφορετική φυσικά διάθεση. Έχουμε και λέμε λοιπόν: Η εφημερίδα Το Παράρτημα του Δ. Ζούλα, στην οποία εργάστηκε ως εφημεριδοπώλης, εκδόθηκε στην Ερμούπολη στα μέσα του 1917. Ήταν τότε δώδεκα χρόνων, ηλικία κατά την οποία υποτίθεται ότι εγκατέλειψε το νησί. Σ’ αυτή την εφημερίδα εργάστηκε, όπως μας λέει, δύο μήνες . Στη συνέχεια τον βρίσκουμε για εφτά μήνες υπάλληλο στο οπωροπωλείο του Παραμάνη. Εγκατα- λείπει τον Παραμάνη και βρίσκει δουλειά με περισσότερα χρήματα στον Αποστο- λάκη. Εκεί μένει οχτώ μήνες , και άλλους οχτώ μήνες στο πρακτορείο εφημερίδων του Κάνιστρα. Σύνολο είκοσι πέντε μήνες. Δύο γεμάτα χρόνια δηλαδή, και φτά- νουμε αισίως στα μισά του 1919. Εκτός του Παραμάνη, δυστυχώς δεν μπόρεσα να εντοπίσω τους υπόλοιπους. Ελπίζω κάποιος άλλος να είναι ο τυχερός, αν αυτό έχει κάποια χρησιμότητα. Κάτι τέτοιες μικρές και ασήμαντες, εκ πρώτης όψεως, λεπτομέρειες θα ήταν χρή- σιμες για μας, αλλά δεν ήταν στις αναζητήσεις των ερευνητών οι οποίοι τον μαγνη-