Μάρξ και μαρξισμός

MAΡΞ ΚΑΙ ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ 10 της ή ολοκληρωτιστής; Το ζήτημα περιπλέκεται περαιτέρω επειδή ο Μαρξ απάντησε σε πολλές από αυτές τις ερωτήσεις με διαφορετικούς τρόπους, καθώς άλλαζαν και οι συνθήκες γύρω του. Το πρώτο πεδίο δοκιμών για τη θεωρία του περί κομμουνισμού, η Ευρώπη του 1848, είχε αλλάξει σημαντικά μέχρι τον θάνατό του το 1883. Τώρα πια και η Ρωσία δέσποζε όχι μόνο ως η επιτομή της αντίδρασης, αλλά και ως ο πιθανός τόπος της επανάστασης. Και όμως, από άλλες απόψεις, δεν αποδείχτηκε μόνο η Ευρώπη ακριβώς όπως την είχε προβλέψει ο Μαρξ μέχρι να έρθει η ώρα να φύγει από τη ζωή, αλλά κι ο κόσμος ολόκληρος. Στις προφητείες του περιλαμβάνεται ένας ευαγγελικός, σταυ- ροφορικός καπιταλισμός που σκοπό είχε να κατακτήσει την υφήλιο. Ο τρόπος που κατανοούσε αυτή τη διαδικασία συγκα- ταλέγεται και σήμερα στις πιο εντυπωσιακές ερμηνείες που διατυπώθηκαν ποτέ. Το μεγάλο μυστικό της επιτυχίας του Μαρξ, όπως διατείνομαι στο παρόν βιβλίο, βρίσκεται στην ικανότητά του να συνθέτει το όραμά του με λίγους απλούς τύ- πους, τους οποίους μπορούν να αφομοιώσουν εύκολα οι μάζες, την ώρα που παρουσιάζει μια περίπλοκη κοσμοθεωρία η οποία περιλαμβάνει τα πάντα και συναρπάζει και διεγείρει πνευμα- τικά τους πολύ μορφωμένους. Κανένας ανταγωνιστής δεν κα- τόρθωσε να πετύχει αυτόν τον βαθμό πληρότητας ή να προκα- λέσει αυτή την πρωτοφανή πνευματική έκσταση και ηθική ζέση που φέρνει συχνά ο μαρξισμός. Η γραμμή ανάμεσα στις λαϊκές και τις ελίτ αναγνώσεις του Μαρξ πολύ συχνά συντηρείται σκοπίμως. Πολλοί μαρξιστές διανοούμενοι έχουν προσπαθήσει πολύ να κάνουν τον Μαρξ και το «σύστημά» του όσο πιο ακατανόητο γίνεται, αν μη τι