Μάρξ και μαρξισμός

Ο ΝΕΑΡΌΣ ΚΑΡΛ 41 αδαές είναι δυνατό να γίνει ένα ανθρώπινο πλάσμα». 33 Τα επιχειρήματα υπέρ του καπιταλισμού υπονομεύονταν πιθανώς με μοιραίο τρόπο. Η λύση του Σμιθ σε αυτό το πρόβλημα ήταν περισσότερη εκπαίδευση για τους εργάτες. Του Όουεν ήταν πιο ριζοσπαστι- κή. ΟΜαρξ θαύμαζε πολλά από όσα είχε πετύχει ο Όουεν στο Νιου Λάναρκ, μεταξύ αυτών και τη μείωση των ωρών εργασίας και την παροχή εκπαίδευσης στα παιδιά. Ο Όουεν συνέβαλε στην εφαρμογή του συστήματος επιμερισμού των κερδών που προέκυπταν από την ιδιοκτησία των εργατών, το οποίο αργό- τερα έγινε γνωστό ως «συνεταιρισμός» (αν και το Νιου Λάναρκ δεν λειτουργούσε έτσι). Η ιδέα αυτή, όπως θα δούμε, κατέστη κεντρική στο όραμα του Μαρξ για τον κομμουνισμό, αν και αυτό δεν συνέβη παρά στα τέλη της δεκαετίας του 1850. Πολύ πριν από τον Μαρξ επίσης, ο Όουεν ήταν υλιστής και άθεος και εναντιωνόταν και στη θρησκεία, την οποία αποκήρυξε δη- μοσίως το 1817 ως το κυριότερο εμπόδιο στην κοινωνική πρόοδο, και στον παραδοσιακό γάμο, τουλάχιστον όσον αφο- ρά την ευκολία έκδοσης διαζυγίου. Ο ισχυρισμός του ότι ο ανθρώπινος χαρακτήρας ήταν αποτέλεσμα του περιβάλλοντος και δεν είχε μιανθεί από κανένα προπατορικό αμάρτημα, απο- τέλεσε εξίσου κομβική συνεισφορά στη θεώρηση του Μαρξ. Επίσης, όπως και ο Μαρξ, ο Όουεν δεν νοιαζόταν για την κοινή γνώμη· ο Μαρξ «επαινούσε ιδιαίτερα τον Ρόμπερτ Όουεν επειδή όποτε γίνονταν δημοφιλείς κάποιες από τις ιδέες του, ο ίδιος θα έφερνε στο προσκήνιο ένα νέο αίτημα που τον κα- θιστούσε και πάλι μη δημοφιλή». 34 Στη Γαλλία ο σοσιαλισμός προωθούνταν ιδιαίτερα από τον Σαρλ Φουριέ (1772-1837), ο οποίος, όπως και ο Όουεν, απέρ-