Μάρξ και μαρξισμός

MAΡΞ 32 που με άνθρωπο” μπορεί να γίνει η αρχή του “αληθινού υλι- σμού” και της “πραγματικής επιστήμης”» (3: 328). Παρά ταύτα, ο «υλισμός» αυτός παρέμενε πολύ αφηρημένος και αιθέριος. Η βασική του ιδέα, το είναι-του-είδους της αν- θρωπότητας ή η κοινωνική ουσία, εξηγούσε γιατί ο Θεός και ο παράδεισος ήταν ιδιότητες μιας ιδανικής ανθρώπινης κοι- νότητας και γιατί ο Φόιερμπαχ αποκαλούσε τη φιλοσοφία του «ανθρωπισμό». Ο Φόιερμπαχ όμως εξακολουθούσε να υιοθε- τεί την αρχή της αγάπης, την οποία αποκαλούσε «τίποτε άλλο παρά η συνειδητοποίηση της ενότητας του είδους μέσω του ηθικού αισθήματος». 27 Οι ιδέες του, κατά συνέπεια, παρουσία­ ζαν ύποπτες ομοιότητες με μια αθεϊστική εκδοχή του χριστια- νισμού. Ο Μαρξ συμφώνησε ότι «η κριτική προς τη θρησκεία είναι η προϋπόθεση κάθε κριτικής» (3: 175), καθώς η θρησκεία είναι (κατά τον Χέγκελ) η βάση της πολιτείας και η κριτική ενός φανταστικού, αυθαίρετου, ηγεμονικού όντος είναι το προοίμιο της κριτικής των πραγματικών. Ο Μαρξ όμως προχώρησε στο κρίσιμο αυτό σημείο πέρα από τη φιλοσοφία και την ιστορία και προς μια νέα μορφή υλισμού η οποία κατά τα φαινόμενα διαχωριζόταν εντελώς από τον ανθρωπισμό. Η δραματική ρήξη του Μαρξ με τον Φόιερμπαχ οφείλεται εν μέρει σε δύο άλλες αντιδράσεις των Νεαρών Εγελιανών έναντι του δευτέρου. Και οι δύο έθεσαν ερωτήματα σχετικά με το πώς το ιδανικό ενός κοινωνικού «είναι-του-είδους» μπο- ρούσε να συμβιβαστεί με την πραγματικότητα μιας όλο και πιο εγωιστικής κοινωνίας των πολιτών. Πρώτον, ο αδελφός του Μπρούνο Μπάουερ, ο Έντγκαρ, υποστήριξε ότι η πολιτεία αποτελούσε απλώς την επιτομή αυτού του εγωισμού και θα πρέπει να καταργηθεί από εκείνους που δεν είχαν περιουσία.