Μάρξ και μαρξισμός

MAΡΞ 28 Πανεπιστήμιο του Βερολίνου το 1841, τρεις Νεαροί Εγελιανοί –ο Μπρούνο Μπάουερ (1809-1882), ο Λούντβιχ Φόιερμπαχ (1804-1872) και ο Μαξ Στίρνερ (1806-1856)– ανέλαβαν να συνεχίσουν τη γραμμή της κριτικής. 18 Ο Μπάουερ, ο πλέον επιτυχημένος πρώην φοιτητής του Χέγκελ και έμπιστος πια φίλος του Μαρξ, θεωρούσε την Πρω- σία ως το βασικό εμπόδιο της ελευθερίας. Τόνιζε την ανάγκη να αντικατασταθεί το πολιτικό ιδανικό του Χέγκελ με ένα νέο ρεπουμπλικανικό ήθος πολιτικού καθήκοντος που θα εξουδε- τέρωνε τον εγωισμό της κοινωνίας των πολιτών. Ο Μπάουερ έβλεπε επίσης την αθεΐα ως το λογικό τέλος του συστήματος του Χέγκελ, μια ιδέα που παρουσίασε σε ένα άγρια σατιρικό φυλλάδιο. 19 Είχε ήδη υποστηρίξει ότι «Θεός» και «Απόλυτο Πνεύμα» σήμαιναν απλώς ανθρώπινη αυτοσυνειδησία. Η επί- θεσή του στις πλάνες, τις ψευδαισθήσεις και τις αυταπάτες που δημιουργεί η θρησκεία και η επιμονή του να την εξαφανίσει απέκτησαν σύντομα κεντρική σημασία στη θεώρηση του Μαρξ. Ο Μπάουερ πίστευε επίσης ότι ο εγωισμός θα μπορούσε να ξεπεραστεί μέσω της συλλογικής ταύτισης με την αυτοσυνει- δησία. Έκανε ένα βήμα πέρα από τον Στράους και πλέον αρ- νούνταν την ιστορική ύπαρξη του Ιησού Χριστού (αν και θαύ- μαζε την πρακτική θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων). Και μετά άρχισε να στηρίζει ανοιχτά την αθεΐα και έχασε αμέσως τη δουλειά του. Η ιδέα του Μπάουερ ότι η θρησκεία αντιπροσώ- πευε μια ανεστραμμένη πραγματικότητα ήταν πολύ ελκυστική για τον Μαρξ, ο οποίος ελάχιστο σεβασμό έδειχνε στον χρι- στιανισμό ή στον ιουδαϊσμό. Ο Μαρξ είχε φτάσει πια στο συ- μπέρασμα ότι δεν υπήρχε φιλοσοφία που άξιζε κανείς να συζη- τήσει εκτός και αν ήταν αθεϊστική και είχε σκοπό να δημιουρ-