Μάρξ και μαρξισμός

Ο ΝΕΑΡΌΣ ΚΑΡΛ 25 κυρίως σχέσεις, όπως διαμορφώνονται από την ιδιοκτησία. 14 Η ατομικότητα έγινε πραγματικότητα μέσω τέτοιων δικαιωμά- των, πράγμα που συνεπάγεται ότι οι στερημένοι από περιουσία δεν είναι καν άνθρωποι ουσιαστικά. Σε κάθε περίπτωση, τα μηχανήματα μπορούν κάλλιστα να αντικαταστήσουν τη μηχα- νική ανθρώπινη εργασία και «μέσω της ολοκλήρωσης της μη- χανικής προόδου, η ανθρώπινη ελευθερία θα αποκατασταθεί». «Προηγούνται βέβαια οι ανάλογες θυσίες ανθρώπινων όντων», τα οποία όμως κατόπιν «αναδύονται ως ελεύθερα και πάλι μέ- σα στις πλέον εκμηχανισμένες συνθήκες». 15 Εδώ έχουμε εντυ- πωσιακές ομοιότητες με κάποιους από τους ύστερους στοχα- σμούς του Μαρξ σχετικά με αυτό το πρόβλημα. Παρά ταύτα, η πνευματική ελευθερία (η αυτογνωσία του Πνεύματος) και η κοινωνική ελευθερία (στην κοινωνία, στη δουλειά, αλλά και πολιτικά) φαίνονται πλέον εκ διαμέτρου αντί- θετες. Και πράγματι, αν η ελευθερία των λίγων εφαρμοστεί σε ένα μοντέλο παγκόσμιας βιομηχανοποίησης, φαίνεται να συμ- φωνεί με τον ευτελισμό των πολλών. Το κύριο πολιτικό έργο του Χέγκελ, η Φιλοσοφία του δικαίου (1821), έλυσε πιθανότατα αυτό το πρόβλημα. Θεώρησε ότι ο σύγχρονος καταμερισμός της εργασίας εκπλήρωνε τα απαιτούμενα και για την ατομική ελευ- θερία και για την ικανοποίηση των αναγκών διά της ανταλλαγής, παράγοντας έτσι ουσιαστικά το κοινό καλό μέσω των ατόμων καθώς αυτά φροντίζουν για τα ιδιωτικά τους συμφέροντα. Η πολιτεία όμως και πάλι χρειαζόταν να μεσολαβεί ανάμεσα σε αντικρουόμενους κλάδους της κοινωνίας των πολιτών και σε εντάσεις που παράγονταν από την αγορά, άποψη που υποστή- ριζε και οΜαρξ μέχρι το 1843. Για τον σκοπό αυτό απαιτούνταν συγκεκριμένοι περιορισμοί στη συσσώρευση του πλούτου. Η