Μάρξ και μαρξισμός

Ο ΝΕΑΡΌΣ ΚΑΡΛ 23 σοφος των νεότερων χρόνων που αντιμετώπισε την πραγμα- τικότητα μιας εμπορικής κοινωνίας. Η κοινωνία των πολιτών, σκεφτόταν, αναγνώριζε πλέον τη θετική αξία του ατομικισμού, αλλά και την ανάπτυξη της αμοιβαίας εξάρτησης μέσα από τη λειτουργία του «συστήματος αναγκών και επιθυμιών». Η άλλη πλευρά της όμως αποτελούσε μια περίεργη απειλή στα όποια όνειρα για την κατάργηση της δουλείας και την επίτευξη της ελευθερίας. Αυτό θα γινόταν το σημείο εκκίνησης του Μαρξ. Ο Χέγκελ αντιλήφθηκε για πρώτη φορά αυτή την απειλή γύρω στα 1793, όταν ξεκίνησε να μελετά τους κυριότερους Σκοτσέζους πολιτικούς οικονομολόγους του 18ου αιώνα, τον Σερ Τζέιμς Στιούαρτ, τον Άνταμ Φέργκιουσον και τον Άνταμ Σμιθ. 11 Αυτό που ανακάλυψε ήταν δυνητικά πολύ ανησυχητι- κό. Οι εν λόγω συγγραφείς όριζαν με γενικούς όρους την πρό- οδο της ανθρωπότητας από τη «βαρβαρότητα» ή την «απλοϊκό- τητα» στην «εκλέπτυνση». Η αναδυόμενη διεθνής αγορά, οι νέοι τύποι μηχανημάτων, ένας όλο και πιο εξειδικευμένος καταμερισμός της εργασίας και η συγκεντρωμένη στα εργαστή- ρια παραγωγή –για τα οποία ήταν από τους πρώτους μάρτυρες– ήταν όλα σχεδιασμένα για την αυξανόμενη ζήτηση προϊόντων και την απεριόριστη εξάπλωση των αναγκών γενικά. Ήταν πολύ λιγότερο σαφές αν οι ίδιοι οι εργάτες είχαν κάποια ουσια­ στικά οφέλη από αυτές τις εξελίξεις. Ο Σμιθ συγκεκριμένα θα συνδεόταν με την ιδέα μιας αυξανόμενης οικονομικής ελευθε- ρίας και της ελαχιστοποίησης της κρατικής παρέμβασης. Ωστό- σο γνώριζε υπερβολικά καλά ότι μπορεί να δημιουργείται με- γάλος πλούτος την ώρα που το εργατικό δυναμικό ευτελίζεται όλο και πιο πολύ. Η εξειδίκευση και η φτώχεια έμοιαζαν πα- ραδόξως αλληλένδετες στην εμπορική κοινωνία. Το 1803-04,