Μάρξ και μαρξισμός

MAΡΞ 22 Χέγκελ ισχυρίστηκε πως «υπάρχει εξέλιξη, μια εγγενής συνο- χή στην ιστορία» (16: 474). Ξεκινώντας από τον περσικό δε- σποτισμό, όπου μόνο ο μονάρχης είναι ελεύθερος, η ανθρω- πότητα πέρασε στην ελληνική πόλιν , * όπου προέκυψε για πρώ- τη φορά η συνείδηση της ελευθερίας (για τους λίγους)· μετά στη Ρώμη, όπου η δουλεία ακόμα δείχνει ότι δεν είναι όλοι ελεύθεροι· στον χριστιανισμό και την αναγνώριση των ανθρώ- πων ως πνευματικών όντων· και μετά στον γερμανικό κόσμο, όπου μετά τη Μεταρρύθμιση κατέστη σαφές ότι «το ανθρώπινο ον είναι κατεξοχήν ελεύθερο». 9 Πώς θα μπορούσαν όμως οι σύγχρονοι άνθρωποι να ελπίζουν ότι θα μιμηθούν τα επιτεύγ- ματα των αρχαίων; Ενώ στην κλασική Ελλάδα η αρετή ήταν πολιτική και όχι απλώς ιδιωτική, τώρα δεν μπορούμε να γυ- ρίσουμε πίσω. Η σύγχρονη ατομικότητα έχει διεκδικήσει τη θέση της απέναντι στον αρχαίο ρεπουμπλικανισμό. Ο νεαρός Χέγκελ είχε εντυπωσιαστεί βαθιά από τη Γαλλική Επανάσταση. Είχε δει φευγαλέα την «παγκόσμια ψυχή» καθώς ο Ναπολέων έμπαινε καβαλάρης στην Ιένα τον Οκτώβριο του 1806. Ο Χέ- γκελ δόξασε τον ορθολογισμό και αυτό έχει θεωρηθεί ότι αντι- στοιχεί στις προσπάθειες ίδρυσης μιας Σέκτας του Ορθολογι- σμού κατά τη διάρκεια της επανάστασης. 10 Ο γηραιότερος Χέγκελ όμως πίστευε ότι η σύγχρονη Πρωσία μπορεί να απο- τελεί υπόδειγμα της προόδου του Πνεύματος. Παρά ταύτα, ένα μεγάλο εμπόδιο σε αυτό το κατά τα άλλα παρηγορητικό αφήγημα τέθηκε από τη βαθιά δυσαρμονία που χαρακτήριζε δυνητικά την εποχή του εμπορίου και της βιομη- χανίας. Ο Χέγκελ ήταν ο πρώτος σημαντικός Γερμανός φιλό- * Ελληνικά στο πρωτότυπο.