Μάρξ και μαρξισμός

MAΡΞ 20 από την αντιπαράθεσή του με τον σπουδαιότερο Γερμανό φιλόσοφο της εποχής, τον Γκέοργκ Φρίντριχ Χέγκελ (1770- 1831) και τους οπαδούς του. Προσεγγίζοντας τον Χέγκελ μέσω του Μαρξ πρέπει να γνω- ρίζουμε κάποια πράγματα σε σχέση με τέσσερα συγκεκριμένα θέματα: τη μεταφυσική του Χέγκελ, τη φιλοσοφία του της ιστο- ρίας, την πολιτική του θεωρία και τη μέθοδό του, την περίφη- μη «διαλεκτική». Το φιλοσοφικό σημείο εκκίνησης του Χέγκελ ήταν ο καθαρός Ιδεαλισμός στα πρότυπα του Πλάτωνα: μόνο ο κόσμος του Πνεύματος ή του Νου ( Geist ), ή του αυτοσυνεί- δητου ορθολογισμού, ήταν πραγματικός. Τα «πράγματα» δεν υπήρχαν, «γιατί το “πράγμα” δεν ήταν παρά σκέψη». 5 Το βα- σικό ενδιαφέρον του Χέγκελ ήταν να ορίσει και την ανθρώπι- νη φύση και την ιστορία με βάση την επιθυμία της ανθρωπό- τητας για ελευθερία. Αυτό το απεικόνισε εν μέρει λέγοντας ότι το Πνεύμα φτάνει στην επίγνωση ως εκ της ίδιας της ελεύθερης φύσης του. Όπως το αποτύπωσε και η Φαινομενολογία του πνεύ- ματος του Χέγκελ (1807), η ανθρωπότητα προόδευσε από τον αφελή εμπειρισμό, όπου γνωρίζαμε μόνο ό,τι μας παρουσίαζαν οι αισθήσεις μας, προς το λογικό του τέλος, μια τελική φάση γνώσης του Απόλυτου (ή του Θεού ή της ίδιας της φύσης του Νου). Η πρόοδος του Πνεύματος προς την αυτοσυνειδησία ήταν «διαλεκτική», στον βαθμό που κάθε φάση εξελισσόταν διαρκώς προς την επόμενη μέσω μιας διαδικασίας αντιφάσεων, ακυρώνοντας την προηγούμενη φάση την ίδια στιγμή που δια­ τηρούσε κάτι δικό της, μια διαδικασία που ο Χέγκελ αποκα- λούσε Aufhebung ή «άρση». Κάθε φάση ήθελε την αυτοσυνει- δησία να «αποξενώνεται από» τον εαυτό της στη φύση, να αναπτύσσεται στην ιστορία και να αναδύεται και πάλι στην