Μάρξ και μαρξισμός

MAΡΞ ΚΑΙ ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ 12 ρούν, κατά περίσταση, φιλόσοφο, οικονομολόγο, ιστορικό, κοινωνιολόγο, θεωρητικό της πολιτικής, ακόμα και λογοτέχνη. Το παρόν βιβλίο υιοθετεί μια προσέγγιση στον Μαρξ η οποία στηρίζεται κυρίως στην ιστορία του σοσιαλισμού. Όπως και πολλοί άλλοι απογοητευμένοι ριζοσπάστες του 19ου αιώνα, ο Μαρξ πίστευε ότι ο κομμουνισμός –μια παραλλαγή του σοσια­ λισμού– απαντούσε στο πιο φλέγον ζήτημα της εποχής: τη ρα- γδαία εξάπλωση του καπιταλισμού. Υπήρχαν πολλοί σοσια­ λισμοί διαθέσιμοι τότε (όπως και τώρα). Ποιον ή ποιους ακρι- βώς υιοθέτησε ο Μαρξ, γιατί και με ποιες συνέπειες, είναι τα πιο σημαντικά ερωτήματα που μπορεί κανείς να θέσει για τα γραπτά του. Πρέπει όμως να δείξουμε απέναντι στον Μαρξ το ίδιο κριτικό πνεύμα που θα δείχναμε και απέναντι σε οποιον- δήποτε άλλο στοχαστή· να τον αντιμετωπίσουμε δηλαδή όχι με ευλάβεια, αλλά αποδίδοντας τα του Καίσαρος τω Καίσαρι. Αν η προσέγγιση αυτή κάνει τον Μαρξ να φαίνεται λιγότε- ρο πρωτότυπος απ’ ό,τι υποθέτουμε μερικές φορές ότι είναι, από την άλλη τον παριστάνει ως πιο πρακτικό και λιγότερο προσκολλημένο σε μεταφυσικά σχήματα. Τον παρουσιάζει ως κάποιον που κινείται με παράδοξα συναρπαστικό τρόπο μέσα σε ένα περίπλοκο πεδίο εναλλακτικών του καπιταλισμού, ενώ εξακολουθεί να κάνει λάθη και να υπερτονίζει ενίοτε τα επι- τεύγματά του. Τον κάνει να φαίνεται λιγότερο εγελιανός και, προς το τέλος της ζωής του, λιγότερο στραμμένος στη φιλοσο- φία. Ο Μαρξ δεν απεικονίζεται εδώ ούτε ως ιδιοφυΐα ούτε ως απατεώνας. Τα κινήματα που συνδέονται με το όνομά του έχουν δώσει ελπίδα σε εκατοντάδες εκατομμύρια θύματα της τυραν- νίας και της βίας, αλλά στην πράξη έχουν αποδειχτεί επίσης καταστροφικά, με αποτέλεσμα τους θανάτους εκατομμυρίων