Ιστορία της ανάγνωσης στον δυτικό κόσμο

πει, ρω, σίγμα, ταυ, υ. Το φει συμπαρίσταται, καθώς και το χει, στο ψει – ίσαμε το ω!». Στη συνέχεια ο χορός παρατάσσεται σε ζεύγη και μας παρουσιάζει μια άσκηση της πρώτης τάξης του δημοτικού σχολείου: «Βήτα άλφα: βα· βήτα ει: βε· βήτα ήτα: βη· βήτα ιώτα: βι· βήτα ου: βο, βήτα υ: βυ· βήτα ω : βω», και στη συνέχεια έρχεται η αντιστροφή: «Γάμμα άλφα: γα, γάμ- μα ει: γε· γάμμα ήτα: γη», και ούτω καθεξής, και έτσι δημιουργούνται 17 στροφές συνολικά, που άδονται πάνω στη μία και αυτή μελωδία. Ύστερα από αυτό τον «χορωδιακό συλλαβισμό» –που θα έκανε να ανατριχιάσουν οι σύγ- χρονοί μας που ειδικεύονται στην εκμάθηση της ανάγνωσης– έρχεται ένας διάλογος ανάμε- σα στον Δάσκαλο του σχολείου και δύο γυναίκες: Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ – Πρέπει να προφέρετε το άλφα μόνο του, κυρίες μου, και κατόπι χωριστά το ει μόνο του. – Εσείς εκεί, εσείς θα πείτε το τρίτο φωνήεν! ΠΡΩΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ – Τότε εγώ θα πω ήτα . Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ – Ύστερα, εσείς θα πείτε το τέταρτο! ΔΕΥΤΕΡΗ ΓΥΝΑΙΚΑ – Ιώτα . Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ – Το πέμπτο! ΠΡΩΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ – Ου . Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ – Πείτε το έκτο! ΔΕΥΤΕΡΗ ΓΥΝΑΙΚΑ – Είναι το υ . Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ – Το τελευταίο όμως από τα επτά φωνήεντα το ω , θα σας το πω εγώ· και μετά από αυ- τό και τα επτά έμμετρα. Αφού τα προφέρετε, πείτε τα και στον εαυτό σας! Στο επόμενο απόσπασμα ο Καλλίας διασκεδάζει παρουσιάζοντας τη λεπτομερή περιγρα- φή δύο γραμμάτων δίχως να προφέρει το όνομά τους, δίνοντας, ωστόσο, να καταλάβουμε για ποια γράμματα πρόκειται. Στο έργο Θησεύς, ο Ευριπίδης κάνει το ίδιο: ένας αναλφάβητος βοσκός περιγράφει τα γράμματα του ονόματος ΘΗΣΕΥΣ δίχως να καταλαβαίνει τι σημαί- νουν 80 . Στο έργο του Καλλία γίνεται αντιληπτό για ποιο λόγο το ίδιο εγχείρημα δεν οφείλεται στην άγνοια των γραμμάτων: «Εγκυμονώ, κυρίες μου» ανακοινώνει μια γυναίκα [προσωπο- ποίηση ενδεχομένως της Γραφής], «από σεμνότητα, φίλες μου, θα σας πω το όνομα του μω- ρού περιγράφοντας το σχήμα των γραμμάτων. Έχετε μια μακριά ίσια γραμμή, που στο μέσον της υπάρχουν δύο μικρότερες κεραίες που κάμπτονται προς τα πάνω, μία σε κάθε πλευρά της. Μετά ακολουθεί ένας κύκλος πάνω σε δύο ποδαράκια». Πρόκειται για το Ψ και το Ω, δύο στοιχεία του ιωνικού αλφάβητου και συνεπώς νόθα/ ξένα προς το αθηναϊκό περιβάλλον. Με αυτά ακριβώς τα δύο στοιχεία χρειάστηκε να τελειώσει η δέκατη έβδομη στροφή του «χορωδιακού συλλαβισμού». Δεν γνωρίζουμε δυστυχώς την ακριβή –χυδαία σίγουρα– ση- μασία του ψω . Όποια κι αν είναι, το ψω πρέπει να αναφέρεται σε κάτι που μια γυναίκα ντρέ- πεται να πει. Μάλιστα από το γεγονός ότι ο αστεϊσμός λέγεται επί σκηνής μπορούμε να προ- σθέσουμε ότι τα δύο αυτά γράμματα μπορούν να αναπαρασταθούν με τρόπο που προσφέρε- ται για χυδαία αστεία. Στο κάτω κάτω ο Σοφοκλής επίσης είχε βάλει έναν ηθοποιό να απεικο- νίζει με χορευτικές κινήσεις το σχήμα των γραμμάτων στο σατιρικό δράμα Αμφιάραος 81 . [ 80 ] π ™ Δ √ƒ π ∞ Δ ∏ ™ ∞¡∞ ° ¡ø ™ ∏ ™ ™ Δ √¡ ¢ À Δ π ∫√ ∫√ ™ª√ 80. Ευριπίδης, απόσπ. 382 Naucκ 2 . 81. Σοφοκλής, απόσπ. 117 Naucκ 2 .