Ιστορία της ανάγνωσης στον δυτικό κόσμο

Για να συμπληρωθεί, ωστόσο, η οικογένεια του λέγειν , «διαβάζω», πρέπει να συμπεριλά- βει ένα σημαντικό μέλος, δηλαδή το ρήμα επιλέγεσθαι . Συχνό στον Ηρόδοτο, συγγραφέα του 5 ου π.Χ. αιώνα, που γράφει σε ιωνική διάλεκτο, το ρήμα επιλέγεσθαι, που σημαίνει «διαβά- ζω», απαντά μόνο σε μέση διάθεση (ενώ το αντίστοιχό του επινέμειν , «διαβάζω», αναφέρε- ται μόνο σε ενεργητική 26 ), τύπος που εξηγείται με τον ίδιο τρόπο που εξηγούνται τα μέσα ανανέμεσθαι και αναλέγεσθαι , «απονέμω περιλαμβάνοντας και τον εαυτό μου στην απονο- μή», «διαβάζω περιλαμβάνοντας και τον εαυτό μου στο διάβασμα». Η μέση διάθεση υπονοεί ότι ο αναγνώστης διαβάζει μεγαλόφωνα τόσο για τους πιθανούς ακροατές όσο και για τον εαυτό του. Όσο για την ακριβή έννοια του επιλέγεσθαι , το ρήμα σημαίνει κυριολεκτικά «λέ- γω επιπροσθέτως». Ο αναγνώστης προσθέτει τη φωνή του στον γραπτό λόγο, τον αφ’ εαυτού του ατελή. Υποτίθεται ότι η γραφή έχει ανάγκη από το λέγειν ή από το λόγο που του προσθέ- τει ο αναγνώστης. Με αυτό τον τρόπο καταλήγουμε στο ακόλουθο σχήμα, που διαθέτει μια αρκετά εντυπω- σιακή συμμετρία: επινέμειν ανανέμειν νέμειν λέγειν αναλέγειν ανανέμεσθαι αναλέγεσθαι επιλέγεσθαι Το ρήμα όμως που έρχεται στο νου κάποιου που αναρωτιέται πώς λέει ο αρχαίος Έλληνας το «διαβάζω» είναι ασφαλώς το «αναγιγνώσκειν», το οποίο συναντάται για πρώτη φορά σε ένα ποίημα του Πινδάρου που χρονολογείται πιθανόν στο 474 π.Χ. 27 Διότι, μπορεί το ανανέ- μειν να είναι το κύριο ρήμα στη δωρική διάλεκτο και το επιλέγεσθαι να είναι πιο συνηθισμένο στην ιωνική, αλλά στην Αθήνα το ρήμα που σημαίνει «διαβάζω» είναι το αναγιγνώσκειν . Επομένως στην αττική διάλεκτο «διαβάζω» σημαίνει «αναγνωρίζω», αφού αυτή είναι η βα- σική έννοια του αναγιγνώσκειν . Ο Chantraine γράφει: «Tο ρήμα αυτό ταίριαζε πολύ καλά για να έχει την έννοια του διαβάζω , που σημαίνει αναγνωρίζω και αποκρυπτογραφώ τα στοι- χεία» 28 . Αυτή είναι η βασική ερμηνεία που δίνει το έγκυρο λεξικό των Liddell – Scott – Jones, αλλά που, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι καθόλου αποδεκτή. Η αναγνώριση στην οποία αναφέρεται το ρήμα δεν αφορά την αναγνώριση του κάθε αλφαβητικού στοιχείου, που στα ελληνικά δηλώνεται με τη λέξη γράμμα . Γνωρίζουμε όλοι ότι η ανάγνωση δεν περιορί- ζεται στην απλή ταυτοποίηση των γραμμάτων της αλφαβήτου. Μπορεί κάποιος να γνωρίζει τα γράμματα, τα γράμματα επίστασθαι 29 , δίχως να είναι σε θέση να τα διαβάζει. Θα παραθέσω ένα σύγχρονο παράδειγμα για να απεικονίσω τον τρόπο με τον οποίο νομίζω πως πρέπει να εννοήσει κάποιος την «αναγνώριση» στην ανάγνωση. ∏ ∞ƒ à ∞ ´ ∫∏ ∫ ∞ π ∫ §∞ ™ π ∫∏ ∂ §§∞¢∞ [ 59 ] 26. Ησύχιος, στο λήμμα επινειμάτο . 27. Πίνδαρος, Ολυμπιονίκες , 10, 1. 28. Chantraine, ό.π. , σ. 115. 29. Για την έκφραση αυτή βλ. Ιπποκράτης, Περί διαίτης , Ι, 23.