Ιστορία (Θουκυδίδης)

10 | ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑ και σημαδεύουν μια ολόκληρη εποχή. Οι προσωπικότητες που παρελαύνουν στο έργο του, ο Περικλής, ο Θεμιστοκλής, ο Νικίας, ο Κλέων και ο Αλκιβιάδης, απο- κτούν οντότητα από τις περιγραφές του. Μοναδικοί είναι και οι πολιτικοί που χαρακτηρίζονται από μετριοπάθεια – τη μεγαλύτερη κατάκτηση του πολιτικού. Ως αριστοκράτης από ιδιοσυγκρασία, ο Θουκυδίδης πίστευε στους άριστους πολιτικούς, όπως υπήρξε ο Περικλής. Αντίθετα, δεν εμπιστευόταν την πολυπλη- θή εκκλησία του δήμου, που ασκούσε περιορισμούς στο έργο των πολιτικών. Από τις μεγάλες επιτυχίες του έργου του ήταν η διάκριση ανάμεσα στις ση- μαντικές αιτίες και τις συγκυριακές αφορμές ενός πολέμου. Η πραγματική αιτία του Πελοποννησιακού πολέμου υπήρξε η αυξανόμενη ισχύς της Αθήνας, την οποία η Σπάρτη εκλάμβανε ως απειλή για τη δική της ασφάλεια. Πόσο διαφορετικός υπήρξε ο Θουκυδίδης από τους κατοπινούς ευρωπαίους ιστορικούς; Η ιστορία του ασχολείται μόνο με τα τρέχοντα γεγονότα και όχι με τα περασμένα. Εξαιρέσεις αποτελούν προσωπικότητες όπως ο Θεμιστοκλής, που έθεσε τα θεμέλια της αθηναϊκής αυτοκρατορίας. Το ότι ο Θουκυδίδης άσκησε μεγάλη επιρροή στον Thomas Hobbes, τον απαισιόδοξο απολογητή της απολυ- ταρχίας του 17ου αιώνα, είναι γεγονός ευεξήγητο. Ο αρχαίος ιστορικός έγινε πηγή έμπνευσης για τον Hobbes, γιατί έθεσε την αναζήτηση της ισχύος στο επί- κεντρο του έργου του. Και οι δυο διατηρούν ελάχιστες ελπίδες ότι οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν την πολιτική συμπεριφορά τους και συνεπώς το πεπρω- μένο της ανθρωπότητας. Το βάρος της σωτηρίας πέφτει στους ικανούς ηγέτες. Ο μεγάλος γερμανός πολιτικός φιλόσοφος Leo Strauss έδωσε τη δικιά του ερμηνεία για τον αθηναίο ιστορικό: «Η διαφορά του Θουκυδίδη από τον Πλά- τωνα είναι ότι ο πρώτος υπήρξε στη φιλοσοφία του Προσωκρατικός. Το έργο του είναι δυνατό να γίνει αντιληπτό μέσα από τη σκέψη του Ηράκλειτου. Οι φυσιοκράτες αναζητούσαν την ερμηνεία του όλου , που δεν ήταν η γνώση του μέρους . Οι Προσωκρατικοί χρειάζονταν κάτι σαν την ιστορία του Θουκυδίδη για να κατανοήσουν την αναζήτηση της αλήθειας που αφορούσε όλα τα ανθρώπινα». Θανος Μ. Βερεμης Ομότιμος Καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών