Ιστορία (Θουκυδίδης)

8 | ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑ βατήριο για τη σταδιοδρομία στη βρετανική διοίκηση. Αν δεν κάνω λάθος, ο ίδιος θυμίζει ότι στα λεωφορεία του Λονδίνου υπήρχαν πανό με φράσεις από τον Θουκυδίδη για να εμψυχώνουν τους στρατιώτες που έφευγαν για τα χαρακώ- ματα του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Ο Βενιζέλος ήξερε τους κλασικούς του. Διάβαζε λογοτεχνία και μπορούσε να απαγγέλλει Σοφοκλή από στήθους. Για σκεφθείτε ότι στη δεκαετία του ενενήντα το γεγονός ότι οι Έλληνες βουλευτές είχαν διαβάσει τουλάχιστον ένα βιβλίο τον χρόνο θεωρούνταν τόσο αξιοσημείω- το ώστε να οργανώνεται κάθε χρόνο έκθεση στη Στοά του Βιβλίου με το ένα βιβλίο που διάβασαν. Θα μου πείτε καλύτερα ένα από το κανένα που διαβάζουν οι σημερινοί. Αν μάλιστα τους ρωτούσες, θα σου απαντούσαν πως τους αρέσει το διάβασμα αλλά δεν έχουν χρόνο· ενώ ο Βενιζέλος δεν ήξερε πώς να περάσει την ώρα του και μετέφραζε Θουκυδίδη. Θα μου πείτε η μελέτη των κλασικών γραμμάτων τον εμπόδισε να κάνει πολιτικά λάθη; Όχι βέβαια. Τα κλασικά γράμματα δεν είναι πανάκεια. Δεν θε- ραπεύουν πάσα νόσον και πάσα μαλακίαν «εφόσον η ανθρωπίνη φύσις μένει η ιδία». Απλώς οξύνουν την κρίση σου για τα ανθρώπινα –και η πολιτική είναι η τέχνη των ανθρωπίνων– και σε βοηθούν να διακρίνεις τα όρια ανάμεσα στην αδυναμία σου και τη δύναμή σου. Κοινώς να βρεις το μέτρο της ύπαρξής σου. Μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, την απόπειρα δολοφονίας του και την ήττα του στις εκλογές, αυτοεξόριστος στο Παρίσι, αποφάσισε να ασχοληθεί με τη μετάφραση του Θουκυδίδη. Δεν ξέρω αν είναι αστικός μύθος, πάντως λέγεται ότι και ο Κ. Καραμανλής όταν αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι, εκτός των άλλων, διάβασε τον Θουκυδίδη. Ο Βενιζέλος τον μετέφρασε. Η μετάφρασή του έγινε χωρίς το σύμπλεγμα του ειδικού φιλολόγου ο οποίος, από τον φόβο μην του διαφύγει κάποιος ρηματικός τύπος του πρωτοτύπου, αδιαφορεί για το αν θα στριμώξει τον αναγνώστη σε κάποια άκομψη διατύπωση που θα διακόψει τη ροή της σκέψης του, άρα για το δικαίωμα στην απόλαυση που σου προσφέρει ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς του πολιτισμού μας. Απέδωσε τα ελληνικά του Θουκυδίδη στα δικά του ελληνικά. Στη γλώσσα που μιλούσε και με την οποία σκεφτόταν. Σήμερα αυτήν τη γλώσσα εμείς την αποκαλούμε «απλή καθαρεύουσα». Ο Θουκυδίδης του Βενιζέλου είναι η από- δειξη, μία από τις αποδείξεις, που αναιρούν τα επιχειρήματα του γλωσσικού μανιχαϊσμού μας. Αυτός καταδίκασε την καθαρεύουσα ως γλώσσα τεχνητή. Η εκπαίδευσή μας την έχει εξορίσει παραγνωρίζοντας ότι σημαντικά έργα της λογοτεχνίας μας, άρα ένα σημαντικό κεφάλαιο του δικού μας πολιτισμού, έχουν γραφτεί στην καθαρεύουσα. Κι όταν μια γλώσσα μπορεί να δημιουργήσει λογο- τεχνία, μόνο τεχνητή δεν είναι. Η απόδοση του Θουκυδίδη από τον Ελευθέριο Βενιζέλο είναι ένα από τα λογοτεχνικά μνημεία της σύγχρονης Ελλάδας. Τακης Θεοδωροπουλος συγγραφέας