Ιστορία (Θουκυδίδης)

Κι όμως οι πολιτικοί ηγέτες διάβαζαν κάποτε Θουκυδίδη «…εφόσον η ανθρωπίνη φύσις μένει η ιδία…» ( Βιβλίο Γ΄, 82). Ο Θουκυδίδης αναφέρεται στον εμφύλιο σπαραγμό στην Κέρκυρα, όμως το απόφθεγμα είναι κεντρικό για όσους, ακόμα και σήμερα, προσπαθούν να συλλάβουν τη σκέψη του. Οι υλικές συνθήκες αλλάζουν, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις επίσης, ο κόσμος του 21ου αιώνα δεν είναι ίδιος με τον κόσμο του 5ου αιώνα π. Χ. –όπως και ο κόσμος των μυκηναϊκών ανακτόρων δεν ήταν ίδιος με την Αθήνα της εποχής του Θουκυδίδη– όμως η «ανθρωπίνη φύσις» δεν αλλάζει. Κι αυτό είναι που δίνει στον ιστορικό την πεποίθηση ότι η συγγραφή του θα είναι «κτήμα ες αεί» και οι παρατηρήσεις που έκανε για τον κόσμο του μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αναλυτικά εργαλεία της συμπεριφοράς και για τους μεταγενέστερους. Σε πείσμα του Διαφωτισμού που πίστευε ότι η παιδεία ήταν ικανή να μεταμορφώσει, άρα να βελτιώσει την «ανθρωπίνη φύσι», οι καιροί μας μας υπενθυμίζουν καθημε- ρινά ότι ο Θουκυδίδης είχε δίκιο. Δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει το ίδιο και για την φύσι των πολιτικών και της πολιτικής. Η απόσταση που χωρίζει τον σημερινό πολιτικό κόσμο από τον Ελευθέριο Βενιζέλο είναι μεγαλύτερη από την απόσταση που χώριζε τον Βενιζέλο από τον Περικλή. Δεν είναι μόνο οι περιστάσεις που κάνουν τη διαφορά. Στην οικουμένη της παγκοσμιοποίησης το τοπίο είναι εντελώς δια- φορετικό από αυτό στο οποίο πρωταγωνίστησαν φυσιογνωμίες όπως ο Ελευθέ- ριος Βενιζέλος· η θέση της Ελλάδας στον χάρτη επίσης. Όμως εκείνο που έχει αλλάξει ριζικά είναι η ποιότητα του πολιτικού προσωπικού. Η αδυναμία της Ευρώπης να οραματιστεί το μέλλον της, όπως το οραματιζόταν στο παρελθόν, δεν οφείλεται μόνον στη μετατόπιση των κέντρων αποφάσεων και των συγκρού- σεων. Οφείλεται και στην αδυναμία του πολιτικού της προσωπικού να της δώσει την απαραίτητη πνοή. Οι σημερινές πολιτικές ηγεσίες είναι σαν να έχουν απο- δεχθεί την αδυναμία τους και να έχουν αφεθεί στην αδιαφορία και την παρα- δοχή ότι το μόνο που τους μένει για να διατηρήσουν τα προνόμιά τους είναι η στασιμότητα ενός συστήματος που κινδυνεύει από την εντροπία του. Την αδυ- ναμία και την ανικανότητα της ελληνικής πολιτικής ηγεσίας τη διαπίστωσαν οι Έλληνες στο πετσί τους στα χρόνια της κατάρρευσης. Από την αμηχανία στην κυνική εκμετάλλευση της κοινωνικής διάλυσης, οι ελληνικές ελίτ αποδείχθηκαν κατώτερες των περιστάσεων. Ας πω το κοινότοπον: Είναι θέμα παιδείας. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ανήκει στη γενιά εκείνη των πολιτικών που θεωρούσαν την κλασική παιδεία ως απα- ραίτητη για την κατανόηση του κόσμου τους. Όπως γράφει ο άγγλος ελληνιστής Ρόμπερτ Νοξ ως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τα κλασικά γράμματα ήταν το δια-