Η ζωή είναι δύσκολη

Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΚΟΛΗ 36 θρώπους που έζησαν τόσο καλά όσο μπορεί να ζήσει κανείς –και έζησαν ζωή που επ’ ουδενί δεν ήταν τέλεια–, αυτό που προσέχω αμέσως είναι το πόσο διαφορετικοί είναι μεταξύ τους: ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ· η ΆιριςΜέρντοχ· οΜπιλ Βικ· ένας πολιτικός οραμα­ τιστής και ακτιβιστής· μια συγγραφέας και φιλόσοφος· κι ένας επιχειρηματίαςαπ’ τον χώρο τουμπέιζμπολ.Ησυνέχεια της λίστας είναι εξίσου πολυποίκιλη: ο δάσκαλός μουΝ.Χ. Μέλορ· το σύμβο­ λο του Ταλμούδ, ο ραβίνος Χιλέλ· η επιστήμων Μαρία Κιουρί… Φτιάξτε κι εσείς τη δική σας λίστα. Είμαι σίγουρος ότι τα μέλη της δεν θα έχουν πολλά κοινά μεταξύ τους. Ηποικιλότητααυτήαποδεικνύει ότι δεν υπάρχουν κανόνες για το ποιος μπορεί να ζήσει καλά, ασχέτως τι δίδασκε ο Αριστοτέλης τόσους αιώνες πριν. Δεν υπάρχει μόνο μία δραστηριότητα που θα αγαπήσουμε –είτε η περισυλλογή είτε η πολιτική–, αλλά μια τε­ ράστια γκάμα επιλογών, από τη μουσική, τη λογοτεχνία, την τη­ λεόραση, τον κινηματογράφομέχρι τααθλήματα και ταπαιχνίδια, τις συζητήσεις με τους φίλους και την οικογένειά μας, το ουσια­ στικό έργο του γιατρού, του νοσοκόμου, του δασκάλου, του αγρό­ τη, του εργαζόμενουστον τομέα της καθαριότητας, την εμπορευ­ ματοποίηση των καινοτομιών, την επιστήμη, τόσο την αγνή όσο και την εφαρμοσμένη… και ναι, ακόμα και τη φιλοσοφία. Δεν λέμε εδώότι δεν υπάρχουν και όρια.ΟΑριστοτέληςμπορεί να έκανε λάθος όταν εστίαζε σε μια μοναδική, ιδανική ζωή, αλλά είχε απόλυτο δίκιο όταν έλεγε ότι η ενασχόληση με κάποια πράγ­ ματα αξίζει τον κόπο, ενώ με άλλα όχι. Ας πάρουμε για παράδειγ­ μα τονΜπάρτλμπι από το ασύγκριτο διήγημα «Μπάρτλμπι, ο γρα­ φιάς» του Χέρμαν Μέλβιλ. 15 Η ιστορία, που την αφηγείται ένας νωχελικός αλλά καλοπροαίρετος δικηγόρος που προσλαμβάνει τον Μπάρτλμπι ως γραφιά, έχει ως κεντρικό άξονα την ξαφνική άρνηση του Μπάρτλμπι να κάνει τη δουλειά για την οποία έχει προσληφθεί. Όταν ο δικηγόρος του ζητάει να διαβάσει ένα κείμε