Η ζωή είναι δύσκολη

ΑΝΑΠΗΡΙΑ 35 σουμε κάτι. 13 Αν έλειπε κάτι από την ευδαιμονία , ισχυρίζεται, η πρόσθεσή του θα μετρούσε ως βελτίωση· αλλά είναι ήδη η καλύ­ τερη. Αυτό ταιριάζει με τοόραμα τουΑριστοτέληγιαμιαμοναδική, ιδανική ζωή, οργανωμένη γύρω από μία και μοναδική ασχολία – την περισυλλογή, όπως αποδεικνύεται, και όχι τη ζωή ενός επιτυ­ χημένουπολιτικού, όπως θαμας έκαναν ναπιστέψουμε ταπρώτα εννιά βιβλία των Ηθικών Νικομαχείων του. Η μονομανία του Αριστοτέλη παραγνωρίζεται από τους σύγ­ χρονους συγγραφείς που τον έχουν επιστρατεύσει στο πεδίο της αυτοβοήθειας.Τυπικόπαράδειγμααποτελεί οψυχολόγοςΤζόναθαν Χάιντ: «Όταν έλεγε ότι η ευτυχία ή η ευδαιμονία είναι μια “πνευμα­ τικήδραστηριότητασε συμφωνίαμε την αριστεία και την αρετή”» γράφει οΧάιντ, «οΑριστοτέληςδεν έλεγεότι ευτυχίαείναι ναδίνεις ελεημοσύνη στους φτωχούς και να καταπιέζεις τις σεξουαλικές σου ορμές. Έλεγε ότι καλή είναι η ζωή όπου αναπτύσσεις τις ικα­ νότητές σου, αντιλαμβάνεσαι τις δυνατότητές σου και γίνεσαι αυτός που η φύση σου σε προορίζει να γίνεις». 14 Εκτός όμως από το γεγονός ότι ήταν λιγότερο απελευθερωμένος σεξουαλικά, ο Αριστοτέλης έλεγε ακριβώς αυτό που ο Χάιντ ισχυρίζεται ότι δεν έλεγε. Για τον Αριστοτέλη, ευδαιμονία είναι μια ζωή πνευματικής αριστείας, διαλογισμού για το σύμπαν και τους νόμους του, ή, αλλιώς, μια ζωή πρακτικής αρετής –θάρρους, μέτρου, γενναιο­ δωρίας, δικαιοσύνης, φιλίας, περηφάνιας–στην οποίαη τύχηέχει χαρίσει απλόχερα ταδώρα της. Δεν υπάρχει χώρος στησκέψη του Αριστοτέλη για πληθώρα από «αρκετά καλές» ζωές, στις οποίες κάθε ξεχωριστός άνθρωπος αναπτύσσει τα δικά του ταλέντα, ενδιαφέροντα και προτιμήσεις. Πρέπει εξάπαντος να εναντιωθούμε στις ακόλουθες δύο ιδέες: στηνοφθαλμαπάτημιας ζωής τόσο τέλειαςώστε ναμην της λείπει τίποτε· και στην πίστη ότι υπάρχει μόνο ένα μονοπάτι που θα μας οδηγήσει στην προκοπή. Όταν σκέφτομαι τους ήρωές μου, αν