Η ζωή είναι δύσκολη

Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΔΥΣΚΟΛΗ 34 γιος του κηρύσσεται ανίκανος να στρατευτεί στον πόλεμο. «Τι τύχη!» – «Ίσως» απαντάει ο αγρότης… Εξαρτάται επομένως. Και συγκεκριμένα: το αν μια σωματική αναπηρία θα καταστήσει τη ζωή σου καλύτερη ή χειρότερη εξαρ­ τάται σε γενικές γραμμές από τις συνέπειές της. Επιπλέον, υπάρχει πια πληθώρα στοιχείων που αποδεικνύουν ότι, ακόμα και στον κόσμο ως έχει σήμερα, οι συνέπειες αυτές δεν είναι τόσο κακές: οι σωματικάανάπηροι δεν αξιολογούν την προσωπική τους ευζωία ως αισθητά χειρότερη απ’ ό,τι οι υπόλοιποι άνθρωποι. «Πληθώρα ερευνητικών πορισμάτων έχει αποδείξει ότι οι άνθρωποι πουαπο­ κτούν κάποιεςαναπηρίεςδενβιώνουν ιδιαίτερηήμόνιμηπεριστο­ λή στην απόλαυση της ζωής τους» 11 καταλήγει μια έρευνα που δημοσιεύτηκε πρόσφατα. Παρά ταύτα, οι προβληματισμοί παραμένουν. Δεν χωρεί αμφι­ βολία ότι το να χρειάζεσαι αναπηρικό καροτσάκι ή το να είσαι τυ­ φλός ή μουγγός σε αποξενώνουν από πράγματα που έχουν αξία: την απόλαυση ενός μοναχικού περιπάτου· τη θέα ενός τοπίου· τα κελαηδήματα στο δάσος. Κατ’ αυτή την έννοια, η σωματική ανα­ πηρία είναι οδυνηρή. Όπως μας θυμίζει όμως η παραβολή με την τύχη τουαγρότη, αυτήμπορεί να έχει και αναπάντεχαπλεονεκτή­ ματα. Αν όλα τα υπόλοιπα παραμείνουν σταθερά, πώς είναι δυνα­ τόν τέτοιες αναπηρίες να μην κάνουν τη ζωή σου χειρότερη; Αυτό δεν συμβαίνει όταν στερείσαι κάτι που θεωρείς καλό; Ο προβληματισμός αυτός πηγάζει από τα λάθη γύρω από τη φύση της καλής ζωής που ανάγονται στην εποχή τουΑριστοτέλη. Το ζήτημαδεν είναι απλώς ότι οΑριστοτέλης ασχολείται εμμονικά με την ιδανική ζωή, αυτή που θα διάλεγες αν σου δινόταν η επι­ λογή, ούτε ότι θεωρεί οποιοδήποτε είδος σωματικής αναπηρίας ως ασύμβατο με την καλή ζωή. Το πρόβλημα είναι ότι θεωρεί πως η ιδανική ζωή είναι αυτή από την οποία «δεν λείπει τίποτε». 12 Είναι «το πιο επιθυμητό πράγμα» στο οποίο δεν μπορούμε να προσθέ