Η εποχή της δωρεάς

Π Α Τ Ρ Ι Κ Λ Η Φ Ε Ρ Μ Ο Ρ 48 της λίμνης Κωνσταντίας και του Μέλανα Δρυμού αλλά και με­ ταγγίσεις από χίλια ρυάκια του Ρήνου, κυλά προς τη θάλασσα μέσα σε επιβλητική –σφετερισμένη ωστόσο– λαμπρότητα. Πά­ ντως, παρά το σύμπλεγμα των ποταμών, που οι αποστασίες και τα ξανανταμώματά τους αγκάλιαζαν νησιά μεγάλα σαν αγγλικές επαρχίες, ο γεωμετρικός δεσποτισμός πόλντερ-καναλιού-ανε­ μόμυλου καλά κρατούσε· εκείνα τα ανεμογύριστα πανιά είχαν στόχο την αποξήρανση, όχι το άλεσμα του σιταριού. Η έκταση που είχα διανύσει ως εκείνη τη στιγμή βρισκόταν κάτω από τη στάθμη της θάλασσας και, χωρίς τα συστήματα πειθαρχίας που αποκαθιστούσαν συνεχώς την ισορροπία στερεών και υγρών, ολόκληρη η περιοχή θα ήταν πλημμυρισμένο τέλμα ή αγριεμένη θάλασσα. Από το ύψος του υδατοφράχτη, τα αμέ­ τρητα κανάλια, τα πόλντερ και οι μαίανδροι από ένα πλήθος ποταμάκια ξεχώριζαν ολοκάθαρα· από χαμηλότερη σκοπιά, όμως, μόνο τα κοντινότερα ρέματα ήταν ορατά. Σε επίπεδο εδά­ φους τα νερά ήταν άφαντα. Καθόμουν σε μια μυλόπετρα ρου­ φώντας το τσιγάρο μου δίπλα σε μιαν αχυραποθήκη έξω από την παλιά πόλη του Τσαλτμπόμελ, όταν με ξάφνιασε το ουρλιαχτό μιας σειρήνας. Εκεί στο χωράφι, καμιά διακοσαριά μέτρα πιο πέρα, ανάμεσα σε μια εκκλησιά και κάτι δάση, ένα λευκό ψηλό σημαιοστόλιστο καράβι σιγαρμένιζε αθέατο στον κρυμμένο Μό­ ζα μουκανίζοντας σαν αγελάδα κάτω από ένα σμήνος γλάρων. Όλη μέρα ο Μόζας άλλοτε προχωρούσε, άλλοτε υποχωρούσε και προς το σούρουπο εξαφανίστηκε στον νότο. Στο σημείο που τον έχασα από τα μάτια μου η φαρδιά του κοίτη τρύπωνε στις αόρατες υπώρειες της Βραβάντης και του Λίμπουργκ με κατεύ­ θυνση την απρόσιτη καρολιγγειανή ενδοχώρα 36 πέρα από τις Αρδένες. Το σκοτάδι απλωνόταν καθώς βάδιζα αργά σε ένα ατέλειωτο