Η εποχή της δωρεάς

Π Α Τ Ρ Ι Κ Λ Η Φ Ε Ρ Μ Ο Ρ 40 πράγματι από κάθε άποψη: Η 9η Δεκεμβρίου του 1933 έφτανε στο τέλος της και δεν θα έπαιρνα το δρόμο της επιστροφής πριν από τον Ιανουάριο του 1937 – διάστημα που αργότερα μου φά­ νηκε ολόκληρη ζωή· θα γύριζα πίσω σαν τον Oδυσσέα plein d’ usage et de raison 32 και, για καλό ή για κακό, εντελώς μεταμορφω­ μένος από τα ταξίδια μου. Ωστόσο, παρά τη συγκίνησή μου, πρέπει να πήρα έναν υπνά­ κο, γιατί, όταν άνοιξα τα μάτια, το μόνο φως που αντίκρισα ήταν η δική μας αντανάκλαση στα κύματα. Το Βασίλειο είχε αποτρα­ βηχτεί στη δύση και στη σκιά. Ένας τσουχτερός άνεμος μαστί­ γωνε την αρματωσιά του πλοίου μας και μισή νύχτα μάς χώριζε πια από την ευρωπαϊκή ήπειρο. Δύο ώρες πριν από το χάραμα, ρίξαμε άγκυρα στο ολλανδικό Αγκίστρι. Το χιόνι σκέπαζε τα πάντα και η λοξή ανεμοσυρμή έπαιρνε σβάρνα τους κώνους των φαναριών, αμαυρώνοντας τους φωτεινούς δίσκους που ισομοίραζαν τον έρημο μόλο: Δεν ήξερα πως η πόλη του Ρότερνταμ ήταν χτισμένη λίγα χιλιόμετρα πιο μέσα από την ακτή. Ήμουν και πάλι ο μοναδικός επιβάτης του τρένου και τούτη η ασυντρόφευτη είσοδός μου, κουκουλωμένη από σκοτάδι και φιμωμένη από χιονοβολή, συμπλήρωνε την ψευδαίσθηση πως τρύπωνα στο Ρότερνταμ και στην Ευρώπη από ένα κρυφό πισωπόρτι. Περιπλανήθηκα εκστατικός στα σιωπηλά δρομάκια όπου τα κρεμαστά πατώματα των σπιτιών έσμιγαν σχεδόν πάνω από το κεφάλι μου· πιο πέρα, τα ακρόστεγα αποχωρίζονταν και παγω­ μένα κανάλια έπλεκαν το διάβα τους κάτω από μια σειρά κα­ μπουριαστά γεφύρια. Το χιόνι στοιβαζόταν στους ώμους ενός αγάλματος του Έρασμου. Τούφες από δέντρα και κατάρτια πρό