Η εικόνα και το βλέμμα

13 Η Ε Ι Κ Ο Ν Α Κ Α Ι Τ Ο Β Λ Ε Μ Μ Α ζωγράφου ανασκευάζεται από τα σημάδια που χαράσσει στον καμβά ή στο χαρτί. Ωστόσο, μολονότι κάθε εικόνα ενσωματώνει έναν τρόπο θέασης, η αντίληψη ή η εκτίμησή μας για μια εικόνα εξαρτάται επίσης από τον δικό μας τρόπο θέασης. (Μπορεί, για παράδειγμα, η Σίλα να είναι ένα πρόσωπο ανάμεσα σε είκοσι · για τους δικούς μας λόγους όμως, εκείνη είναι που προσέχουμε.) Οι εικόνες φτιάχτηκαν αρχικά για να αναπαραστήσουν την παρουσία κάποιου πράγματος που ήταν απόν. Σταδιακά, έγινε προφανές πως μια εικόνα μπορούσε να διαρκέσει περισσότερο από εκείνο που ανα- παριστούσε · έδειχνε τότε πώς έμοιαζε κάποτε κάτι ή κάποιος – και επομένως, εμμέσως, πώς αυτό το αντικείμενο το έβλεπαν κάποτε οι άλλοι. Αργότερα η συγκεκριμένη άποψη του δημιουργού της εικόνας αναγνωρίστηκε επίσης ως μέρος της καταγραφής. Η εικόνα μετατρά- πηκε σε μια καταγραφή του τρόπου με τον οποίο ο Χ είχε δει τον Ψ. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα μιας αυξανόμενης συνείδησης της ατομι- κότητας, που συνόδευε μια αυξανόμενη συνειδητοποίηση της ιστορί- ας. Θα ήταν βιαστικό να προσπαθήσουμε να χρονολογήσουμε με ακρίβεια αυτή την τελευταία εξέλιξη. Σίγουρα όμως στην Ευρώπη μια τέτοια συνειδητοποίηση υπήρχε από τις αρχές της Αναγέννησης. Κανένα άλλο είδος λειψάνου ή κειμένου του παρελθόντος δεν μπορεί να προσφέρει μια τόσο άμεση μαρτυρία σχετικά με τον κόσμο που περιέβαλλε άλλους ανθρώπους σε διαφορετικές εποχές. Υπό αυ- τή την έννοια, οι εικόνες είναι ακριβέστερες και πλουσιότερες από τη λογοτεχνία. Αυτή η παραδοχή δεν ακυρώνει τον εκφραστικό ή φα- ντασιακό χαρακτήρα της τέχνης προσδίδοντάς της απλώς ρόλο ντο- κουμέντου · όσο πιο ευφάνταστο είναι ένα έργο τόσο πιο βαθιά μάς επιτρέπει ναμοιραστούμε την εμπειρία τουορατούαπό τον καλλιτέχνη.