Η εικόνα και το βλέμμα

9 1 H οπτική αντίληψη προηγείται των λέξεων. Το παιδί βλέπει και ανα- γνωρίζει πριν μπορέσει να μιλήσει. Υπάρχει όμως και μια άλλη έννοια κατά την οποία η οπτική αντίληψη προηγείται των λέξεων. Η οπτική αντίληψη είναι εκείνη που καθορί- ζει τη θέση μας στον κόσμο που μας περιβάλλει · ερμηνεύουμε αυτόν τον κόσμο με λέξεις, αλλά οι λέξεις δεν μπορούν ποτέ να αναιρέσουν το γεγονός ότι περιβαλλόμαστε από αυτόν. Η σχέση μεταξύ του τι βλέπουμε και του τι γνωρίζουμε δεν είναι ποτέ συγκεκριμένη. Κάθε βράδυ βλέπουμε τον Ήλιο να δύει. Γνωρίζουμε πως η Γη απομακρύνε- ται από αυτόν. Ωστόσο, η γνώση, η ερμηνεία, δεν αντιστοιχεί ποτέ ακριβώς στο θέαμα. Ο σουρεαλιστής ζωγράφος Magritte σχολίασε αυτό το πάντα παρόν χάσμα μεταξύ λέξεων και παρατήρησης σε έναν πίνακα με τίτλο Το κλειδί των ονείρων (εικόνα σελ. 10). Ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε τα πράγματα επηρεάζεται από αυτά που γνωρίζουμε ή πιστεύουμε. Στον Μεσαίωνα, όταν οι άνθρω- ποι πίστευαν στη φυσική ύπαρξη της Κόλασης, η θέα της φωτιάς πρέ- πει να σήμαινε κάτι διαφορετικό από αυτό που σημαίνει σήμερα. Ωστόσο, η ιδέα τους για την Κόλαση οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στη θέα της φωτιάς που έκαιγε και της στάχτης που άφηνε πίσω – καθώς επίσης και στην εμπειρία τους από τον πόνο των εγκαυμάτων.