Η εικόνα και το βλέμμα

21 Η Ε Ι Κ Ο Ν Α Κ Α Ι Τ Ο Β Λ Ε Μ Μ Α τον καπιταλισμό. Έκανε με εικονιστικούς όρους ό,τι έκανε ο Balzac δύο αιώνες αργότερα στη λογοτεχνία. Εντούτοις, ο συγγραφέας του έγκυ- ρου έργου σχετικά με αυτούς τους πίνακες συνοψίζει το επίτευγμα του καλλιτέχνη αναφερόμενος στη... σταθερή προσήλωση τουHals στην προσωπική του οπτική, που εμπλουτίζει την αντίληψή μας για τους συνανθρώπους μας και εντείνει το δέος μας για τη διαρκώς αυξανόμενη δύναμη των ισχυρών παρορμήσεων που τον κατέστησαν ικανό να μας δώ- σει μια κοντινή άποψη των ζωτικών δυνάμεων της ζωής. Αυτό σημαίνει συσκότιση. Προκειμένου να αποφύγουμε τη συσκότιση του παρελθόντος (που θα μπορούσε κάλλιστα να υποστεί ψευδο-μαρξιστικό φενακισμό), ας εξετάσουμε τώρα την ιδιαίτερη σχέση που υπάρχει, σε ό,τι έχει να κάνει με τις ζωγραφικές εικόνες, μεταξύ παρόντος και παρελθόντος. Εάν είμαστε σε θέση να δούμε το παρόν σχετικά ξεκάθαρα, θα θέσου- με τα σωστά ερωτήματα σχετικά με το παρελθόν. Σήμερα βλέπουμε την τέχνη του παρελθόντος όπως δεν την είδε κα- νείς ποτέ πριν. Στην πραγματικότητα την αντιλαμβανόμαστε με δια- φορετικό τρόπο. Αυτή η διαφορά μπορεί να αναδειχθεί με το πώς αντιλαμβάνονταν άλλοτε την προοπτική. Η σύμβαση της προοπτικής, που υπάρχει μόνο στην ευρωπαϊκή τέχνη και που πρωτοκαθιερώθηκε στις αρχές της Αναγέννησης, επικεντρώνει τα πάντα στη ματιά του παρατηρητή. Μοιάζει με τη φωτεινή δέσμη ενός φάρου – μόνο που, αντί το φως να ταξιδεύει προς τα έξω, τα φαινόμενα κατευθύνονται προς τα μέσα. Οι