Γραπτός λόγος: Γλώσσα & Λογοτεχνία για το Λύκειο και τις Πανελλαδικές

ΓΛΩΣΣΑ • ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΕΙΔΗ • ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚΑ ΕΙΔΗ 1 ο ΜΕΡΟΣ ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ: ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ || | 35 | 4. Τα ρηματικά πρόσωπα στον λόγο Διαμαρτυρία για τα πρόσωπα: «Έχω την αίσθηση πως τελευταία δεν μιλάμε (και δεν γρά- φουμε) πια σε πρώτο πρόσωπο, καθώς τα περιθώρια προσωπικού λόγου έχουν αφάντα- στα στενέψει σε σημείο κάποτε ασφυξίας […]. Μ’ αυτούς τους όρους σκέφτομαι πως ένας τρόπος αντίδρασης σ’ αυτόν τον εξανδραποδισμό της προσωπικής φωνής θα ήταν να διαλεγόμαστε (και να γράφουμε) εφεξής σε τρίτο πρόσωπο. Για να αποφύγουμε, όσο γί- νεται, το σοβαροφανές προσωπείο […]». | Δ. Ν. Μαρωνίτης, Το Βήμα , 29/5/11 Το απόσπασμα αυτό, όσο κι αν φαίνεται κραυγαλέο («ασφυξίας», «εξανδραποδι- σμό», «προσωπείο»), εντούτοις αφήνει να εννοηθούν πολύ περισσότερα από όσα το φευγαλέο διάβασμα κρατάει. Τα ρηματικά πρόσωπα στον λόγο, γραπτό ή προφορικό, διαδραματίζουν βαρύνοντα ρόλο. Εκφράζουν βαθείς κραδασμούς της ανθρώπινης καρδιάς και του πνεύματος, αλλά και το εύρος των σχέσεών τους στο πεδίο επικοινωνίας με το φυσικό και το ανθρώπινο περιβάλλον. Προσπαθώντας να τον κατηγοριοποιήσουμε (ρόλο), κινδυνεύουμε να απο- στεώσουμε τα πράγματα και να τον παρουσιάσουμε λειψό. Λειτουργία – Χρήση Τα αντωνυμικά πρόσωπα εγώ, συ, αυτός, εμείς (ε)σεις, αυτοί ή τα σχεδόν ταυτόσημα ο εαυτός μου, του λόγου μου (σου, του, μας, σας, τους), η αφεντιά μου (σου…), με προσ- διορισμούς ( π.χ. ημείς ο αυτοκράτωρ της Αυστρίας, μέγας δουξ…, κόμης…), εκείνοι, ετούτοι, οι άλλοι, οι Κ.Κ. κ.ά. συνοδεύουν ρηματικά πρόσωπα προσδίδοντας κάθε φορά κάτι σαν το αποτύπωμα σφραγιδόλιθου. Μπορεί όμως και να απουσιάζουν (το σύνηθες) ως αυτονόητα, π.χ. λάμπω, λάμπ-εις, ή μη «ονοματίσιμα», π.χ. βρέχει, αστράφτει, ρίχνει χαλάζι. Αλλά τα ρηματικά πρόσωπα δε λείπουν στην ελληνική γλώσσα. Σκέτα τα «ουφ!», «μπαμ!» δε λένε τίποτε. Το «μπουμπουνίζ-ει» όμως λέει. Συνεπώς, τα ρηματικά πρόσω- πα στην ελληνική γλώσσα δεν είναι μόνο αναγκαία αλλά και πολυσήμαντα. Γι’ αυτό και χρειάζεται ειδική αναφορά σε καθένα από αυτά. 1. Το πρώτο (α΄) ενικό πρόσωπο χρησιμοποιείται στα εξής κυρίως είδη: ημερολόγιο, βιο­ γραφικό σημείωμα, αυτοβιογραφία, απομνημονεύματα, αιτιολογισμούς-λογοδοσίες, ταξιδιωτικά. Αναφορικά με το περιεχόμενο χρησιμοποιείται: α. Προς δήλωση υποκειμενικότητας και στοχαστικής διάθεσης (νομίζω, υποθέτω, αν δεν απατώμαι). Π.χ.: • Οποτεδήποτε μιλάω για την άνοιξη, ή για κάποιες ηδονές που δοκιμάζω, ή για την