Γραπτός λόγος: Γλώσσα & Λογοτεχνία για το Λύκειο και τις Πανελλαδικές

1 ο ΓΛΩΣΣΑ • ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΕΙΔΗ • ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚΑ ΕΙΔΗ ΜΕΡΟΣ | 34 | || ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ: ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 12. Ενωτικό (-) Πρόκειται για μια μικρή παύλα που χρησιμοποιείται για να χωρίζει συλλαβές (άν-δρας), για να επισημαίνει στο τέλος σειράς ότι η λέξη συνεχίζεται στην επόμενη (τον βολιδο-σκο- πούσε). Επίσης, για να συνδέσει λέξεις που συνεκφέρονται χωρίς να αποτελούν σύνθετη λέξη, π.χ. Ψευδο-Μενέξενος, παιδί-θαύμα, μετα-φιλοσοφία, γαλλο-γερμανικός άξονας, διπλά ονόματα ή επώνυμα, π.χ. Ανδρέας-Φίλιππος Αγιαντζόγλου, Μαρία Παπαδοπού- λου-Γκίκα, σταθμούς δρομολογίων, π.χ. η γραμμή Αρκίτσας-Αιδηψού, προτακτικά αν- θρωπωνυμίων, π.χ. Αϊ-Γιώργης, παπα-Νάρκισσος, γρια-Κώσταινα. Να σημειωθεί ότι το ενωτικό θεωρείται από άλλους 19 ορθογραφικό στοιχείο. Ύστερα από όσα γράφτηκαν για τα σημεία στίξης, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι βρήκαμε τους τρόπους για να αποτυπώσουμε τους επιτονισμούς και γενικότερα τον χρω- ματισμό του προφορικού λόγου, όπου μετράμε με φυσικό ρολόι τις παύσεις και με ηχό- γραμμα τις εντάσεις της φωνής · αυτά κάνουν στις θεατρικές παραστάσεις. Όμως δεν είναι έτσι · πάντα στον γραπτό προσωπικό και μη τυπικό λόγο αποτυπώνεται το ήθος του αν- θρώπου, και αυτό δεν μπαίνει σε καλούπια. Παραθέτουμε για παράδειγμα απόσπασμα κειμένου που απευθύνεται στο ευρύ κοινό σήμερα. «Έχουμε χάσει καιρό τώρα, όλοι μας “το πιο τίμιο“ που διαθέτουμε. Την αληθινή μορφή μας. Τις ποικίλες αρετές μας. Όλα όσα έχουν να κάνουν με την προσωπική και εθνική υπόστασή μας. Με εμάς και τη χώρα. Με τον πολιτισμό μας. Τα γράμματά μας. Την παιδεία μας» 20 . Εδώ ο συγγραφέας κάνει χρήση επάλληλων τελειών σε σημεία όπου αναμένεται κόμ- μα και όπου ως φιλόλογοι διορθωτές μαθητικού δοκιμίου θα σημειώναμε «λάθος». Οφείλουμε όμως να δούμε τη στίξη εξηγητικά, μια και ο συντάκτης του κειμένου, κατά τεκμήριο και εξ αντικειμένου, διαθέτει όλα τα εχέγγυα της άριστης γνώσης της γλώσσας. Επί του προκειμένου, θα λέγαμε ότι οι επάλληλες παύσεις στις οποίες υποχρεώνουν τον αναγνώστη οι τελείες αναδεικνύουν τη βαρύτητα της σημασίας όσων αυτές περικλείουν. Πέφτουν πάνω μας σαν δυναμάρια αναγκάζοντάς μας να τα δούμε αυτοτελώς, ως ξεχω- ριστές περιπτώσεις, και το πρότερο να μην παραχωρεί τη θέση του εύκολα και γρήγορα στο ύστερο. Ένας χαρακτηρολόγος θα έκανε λόγο για ήθος δυναμικό, που κοχλάζει. 19 Νεοελληνική Γραμματική (της Δημοτικής) , Αθήνα, ΟΕΣΒ 1941, σ. 52. 20 Γιώργης Γιατρομανωλάκης, «Φώτα αφώτιστα», Το Βήμα , 8/1/17.