Γραπτός λόγος: Γλώσσα & Λογοτεχνία για το Λύκειο και τις Πανελλαδικές

1 ο ΓΛΩΣΣΑ • ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΕΙΔΗ • ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚΑ ΕΙΔΗ ΜΕΡΟΣ | 28 | || ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ: ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ συνδέει με τα προηγούμενα και προετοιμάζει για τα επόμενα. Στην καθημερινή μας κου- βέντα λέμε συχνά: «βάλε τελεία», εννοώντας, εκτός από τον τερματισμό, και την ευχερέ- στερη κατανόηση. Τελεία θέτουμε: α. Στο τέλος περιόδου. Π.χ.: • Το κράτος πρόσφερε ως τώρα εκπαίδευση και λιγότερο παιδεία. Η ευρύτερη καλ- λιέργεια είναι προσωπική κατάκτηση που απαιτεί θυσίες. Η διά βίου εκπαίδευση και κατάρτιση μετατοπίζει το κέντρο βάρους από το κράτος στο άτομο. Στο απόσπασμα αυτό φαίνονται καθαρά όσα επισημάναμε στα εισαγωγικά. β. Σε βραχυγραφίες ή συντομογραφίες, δηλαδή στον περιορισμό λέξεων σε ένα ή σε μερικά αρχικά γράμματα, π.χ. μ.Χ. = μετά Χριστόν, π.χ. = προ Χριστού, αι. = αιώνας, πρβλ. = παράβαλε, μ.μ. = μετά μεσημβρίαν, κ.λπ . = και λοιπά, ό.π. = όπου παραπά- νω, Βασ.[ίλειος], Ευγ.[ένιος], Ευάγγ.[ελος], ενν.[-οείται]. Σημ. Παραλείπεται στα ακρωνύμια ή ακρώνυμα, δηλαδή στις λέξεις που σχηματίζο- νται από τα αρχικά γράμματα άλλων λέξεων, π.χ. ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, ΝΑΣΑ, ΟΗΕ, ΔΕΗ, ΑΔΕΔΥ, ΟΛΜΕ, ΕΠΕ. γ. Στον αριθμό της ώρας, αν δηλώνουμε τα λεπτά, π.χ. 12.15. δ. Σε τακτικούς αριθμούς, π.χ. 1. 2. 3. κ.λπ. ε. Σε πολυψήφιους αριθμούς, π.χ. 5.355 ευρώ. Σημ. Ύστερα από τελεία το αρχικό γράμμα της επόμενης λέξης είναι κεφαλαίο. 3. Άνω τελεία (·) Η άνω τελεία δηλώνει μικρότερη παύση του λόγου από την τελεία και μεγαλύτερη από το κόμμα. Ταυτόχρονα, αντιθέτει, επεξηγεί, αιτιολογεί. Κατά τον Χρ. Τσολάκη 14 , η άνω τελεία «προσφέρει ευελιξία στον λόγο και κρατάει τη συνοχή του […] είναι ελαστική: χωρίζει και ενώνει μαζί · είναι συγχρόνως στατική και κινητική. Κοιτάζει πίσω και μπρος». Π.χ.: • Η δουλειά δεν είναι δουλεία· είναι άσκηση χαράς και ευεξίας. • Το ’σκασε · φοβήθηκε το ξύλο. • Πάντα ήταν ειλικρινής · έλεγε ό,τι αισθανόταν. • Η οικονομία της Βενετίας ανθούσε · είχε ανεπτυγμένο εμπόριο, διέθετε μεγάλο στό- λο, εκμεταλλευόταν αποικίες. • Με τι καρδιά, με τι πνοή, τι πόθους και τι πάθος πήραμε τη ζωή μας· λάθος. Κι αλλάξαμε ζωή. | Γιώργος Σεφέρης 14 Χ. Τσολάκης, Τη γλώσσα μου έδωσαν Ελληνική , τ. Β΄, Εκδόσεις Νησίδες, Αθήνα 1999, σ. 304.