Γραπτός λόγος: Γλώσσα & Λογοτεχνία για το Λύκειο και τις Πανελλαδικές

| 24 | || ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ: ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ Α ΘΕΩΡΙΑ | ΓΛΩΣΣΑ ΜΕΡΟΣ 3. Στίξη Τα σημεία στίξης είναι σύμβολα του γραπτού λόγου που δεν προφέρονται (μη φωνητικά) και αποσκοπούν «στην κατά το δυνατόν πιστότερη απόδοση της τεράστιας ποικιλίας του τόνου της ανθρώπινης φωνής» 10 . Με άλλα λόγια, μετουσιώνουν τον γραπτό λόγο σε ζωντανό, διευκολύνουν την κατανόηση, την ανάγνωση ή την απαγγελία 11 , καθοδηγούν. Ανάλογα με τα προβαλλόμενα λειτουργικά γνωρίσματα, μπορούν επιτυχέστερα να δια- κριθούν σε δύο κατηγορίες: σε όσα επιβάλλουν σταμάτημα της αφήγησης, π.χ. η τελεία, και σε όσα σχολιάζουν, π.χ. τα αποσιωπητικά. Τα περισσότερα από αυτά επιτελούν και τις δύο λειτουργίες. Σημεία στίξης είναι το κόμμα, η τελεία, η άνω τελεία, η διπλή τελεία, το ερωτηματικό, το θαυμαστικό, η παρένθεση, οι αγκύλες, τα αποσιωπητικά, τα εισαγω- γικά, η παύλα (μονή και διπλή) και το ενωτικό. 12 1. Κόμμα (,) Το κόμμα είναι, ίσως, το χρησιμότερο σημείο στίξης και, ασφαλώς, το πλέον πολύχρη- στο. Αποτελεί μικρή στάση στον λόγο και διευκολύνει την ορθή κατανόησή του. Η παρά- λειψη ή η λανθασμένη χρήση του δημιουργεί ασάφειες ως και «παρεξηγήσεις». Βλάπτει τελικά τη συνοχή και τη συνεκτικότητα. Γι’ αυτό επιβάλλεται η κατά το δυνατόν πληρέστε- ρη γνώση της χρήσης του. Ξεκινάμε ανάποδα, αναφέροντας τις περιπτώσεις που δεν πρέ- πει να χρησιμοποιείται κόμμα, διότι εδώ δημιουργούνται τα μεγαλύτερα προβλήματα. α. Δε χωρίζουμε με κόμμα: – Το υποκείμενο, το αντικείμενο, το κατηγορούμενο, το επίρρημα και τον επιρρηματι- κό προσδιορισμό από το ρήμα. Π.χ.: • Ο διαρρήκτης δραπέτευσε. • Ο Μ. Αλέξανδρος υπερέβη ανθρώπινες αντοχές. • Τα όρια είναι δυσδιάκριτα. • Έφυγε βιαστικά. • Έβρεχε με το τσουβάλι. – Τις ονοματικές δευτερεύουσες προτάσεις που τίθενται ως υποκείμενο, αντικείμενο και κατηγορούμενο (ειδικές, πλάγιες ερωτηματικές, ενδοιαστικές, βουλητικές και ανα- φορικές ονοματικές. Π.χ.: • Λέω πως θα χιονίσει (Α). • Υποστηρίζεται ότι το κρύο νερό ωφελεί (Υ). • Απορώ πώς το έκανες αυτό (Α). 10 Φάνης Καλαϊτζάκης, Το κόμμα και τα άλλα σημεία στίξης στη νεοελληνική γλώσσα , Σαββάλας, Αθήνα 2001, σ. 20. 11 Αγαπητός Γ. Τσοπανάκης, Νεοελληνική Γραμματική , Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1994, σ. 132. 12 Τα σημεία στίξης δεν πρέπει να συγχέονται με τα ορθογραφικά σημάδια (διαλυτικά, απόστρο- φος κτλ.). Το ενωτικό θεωρείται περισσότερο σημάδι ορθογραφικό.