Γραπτός λόγος: Γλώσσα & Λογοτεχνία για το Λύκειο και τις Πανελλαδικές

ΓΛΩΣΣΑ • ΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΕΙΔΗ • ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚΑ ΕΙΔΗ 1 ο ΜΕΡΟΣ ΓΡΑΠΤΟΣ ΛΟΓΟΣ: ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ || | 23 | ταση με το ότι (πως), να, π.χ. οι γεωλόγοι διαπίστωσαν ότι επήλθε ρήγμα > διαπιστώ- θηκε από τους γεωλόγους ότι επήλθε ρήγμα. β. Όταν το ρήμα είναι δίπτωτο και το έμμεσο αντικείμενό του είναι εμπρόθετο, τότε το εμπρόθετο παραμένει ως έχει. Κατά τα άλλα, ακολουθείται η προαναφερθείσα διαδι- κασία, π.χ. ο εργοδότης έδωσε μισθό (άμεσο αντικείμενο) στους υπαλλήλους (έμμε- σο αντικ.) > δόθηκε μισθός από τον εργοδότη στους υπαλλήλους. Το άμεσο αντικείμενο «αναβαθμίζεται» στη λειτουργία υποκειμένου παθητικής διάθεσης 9 . γ. Αν ως έμμεσο αντικείμενο τίθενται τα αντωνυμικά μου, σου, του, μας, σας, αυτά μετα- τρέπονται σε μένα, σε σένα, σε αυτόν, σε μας, σε σας, αντίστοιχα, π.χ. ο θυρωρός μού απαγόρευσε την είσοδο > απαγορεύτηκε από τον θυρωρό η είσοδος σε μένα / ο διαρ- ρήκτης σού έριξε στάχτη > ρίχτηκε στάχτη από τον διαρρήκτη σε σένα. δ. Εάν το ρήμα συντάσσεται με δύο αιτιατικές, τότε κανονικά το πρόσωπο (λογίζεται ως άμεσο αντικείμενο) γίνεται υποκείμενο. Το άλλο παραμένει ως έχει, π.χ. ο αστυνομι- κός με ρώτησε κάτι > εγώ ρωτήθηκα από τον αστυνομικό κάτι / ο μαθηματικός διδά- σκει τους μαθητές άλγεβρα > οι μαθητές διδάσκονται από τον μαθηματικό άλγεβρα. ε. Αν η δεύτερη αιτιατική είναι κατηγορούμενο της πρώτης, τότε παραμένει κατηγορού- μενο ομοιόπτωτο με το υποκείμενο σε ονομαστική, π.χ. ο Υπουργός Δικαιοσύνης κατέστησε τον εισαγγελέα φερέφωνό (Κ) του > ο εισαγγελέας κατέστη φερέφωνο από τον Υπουργό Δικαιοσύνης. στ. Για τη μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης των μεταβατικών αποθετικών ρημάτων σε παθητική χρησιμοποιείται περίφραση, όπου είναι δυνατό, π.χ.: • Τα ισχυρά κράτη εκμεταλλεύονται κατά κανόνα τα ανίσχυρα (Ε.Σ.) > τα ανίσχυρα κράτη είναι ή γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τα ισχυρά κράτη. • Η κυβέρνηση διαχειρίζεται επιτυχώς τις εξωτερικές υποθέσεις > οι εξωτερικές υπο- θέσεις είναι ή γίνονται αντικείμενο επιτυχούς διαχείρισης από την κυβέρνηση. Κάθε περίπτωση αποθετικού ρήματος χρήζει ιδιαίτερης εξέτασης λόγω της ιδιο- μορφίας τους. Κλείνοντας την ενότητα αυτή κρίνουμε σκόπιμο να επαναλάβουμε ότι η μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική επιτρέπει στον γράφοντα ή ομιλούντα: α) να παρα- λείψει για κάποιον λόγο τον δρώντα, π.χ. κόπηκε το ΕΚΑΣ. Στην ενεργητική σύνταξη δε θα μπορούσε να τον αποφύγει, π.χ. η κυβέρνηση έκοψε το ΕΚΑΣ, και β) να μεταφέρει το κέντρο βάρους από τον δρώντα (Υ) στον δέκτη (Α), π.χ. ο συντάκτης του νόμου (δρων) επιδιώκει την ευνομία (δέκτης) > η ευνομία επιδιώκεται (από τον συντάκτη του νόμου). 9 Κλαίρης – Μπαμπινιώτης, ό.π. , σ. 247. Σπάνια προβάλλεται το έμμεσο αντικείμενο ως υπο- κείμενο, π.χ. το δημόσιο ταμείο πλήρωσε τα οφειλόμενα στους δικαιούχους > οι δικαιούχοι πληρώθηκαν τα οφειλόμενα από το δημόσιο ταμείο. Διαφορετικά: τα οφειλόμενα πληρώθη- καν από το δημόσιο ταμείο στους δικαιούχους.