Είσαι και φαίνεσαι

[ 15 ] ΣΤΑ ΕΓΚΑΤΑ ΤΟΥ ΤΡΟΜΟΥ Πόσο βαθιά πρέπει να σκάψουμε για να φθάσουμε ως τα έγκατα του τρόμου; Κανένας δεν μπορεί να μας απαντή- σει με σιγουριά. Πολύ πριν ο άνθρωπος αρχίσει να γράφει, πολύ πριν ανακαλύψει τον χαλκό ή τον σίδηρο, είχε ανα- καλύψει την ασυναγώνιστη δύναμη του τρόμου. Οι βια- σμοί, οι εμπρησμοί, οι ανασκολοπισμοί, οι αποκεφαλισμοί και οι διαμελισμοί μετέδιδαν τη φρίκη και επέβαλλαν την υποταγή ταχύτερα κάθε άλλου από τα πενιχρά προπα- γανδιστικά μέσα εκείνων των βραδυκίνητων χιλιετιών. Αργότερα, στους ιστορικούς χρόνους, με υψωμένη τη σημαία του σταυρού (το όργανο μαρτυρίου, κατά τραγική ειρωνεία, αναρίθμητων δύσμοιρων τη ρωμαϊκή περίοδο) οι χριστιανοί δεν υστέρησαν σε τρομοκρατική ευρηματι- κότητα. Αθάνατη έχει μείνει η ρήση του αβά Αρνό Αμορί, λεγάτου (εκπροσώπου) του πάπα, τον Ιούλιο του 1209, όταν πολιορκούσε την πόληΜπεζιέ στη νότια Γαλλία και οι στρατιώτες τον ρώτησαν πώς θα καταφέρουν να ξεχω- ρίσουν τους πιστούς καθολικούς κατοίκους από τους Κα- θαρούς, την αιρετική σέχτα: «Σκοτώστε τους όλους. Ο Θεός θα αναγνωρίσει τους δικούς του». Στη νεωτερική εποχή έλαχε ο κλήρος σ’ έναν παρφου-