Εφιαλτικές νύχτες: Νοέμβριος 1942

1-8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 35 σθήσεις της προηγούμενης σύγκρουσης. Ωστόσο, από πολλές απόψεις, ο εικοσιδυάχρονος μοιάζει περισσότερο με τους νεαρούς άντρες του 1914 παρά με τους σύγχρονούς τους. Θέλει τη μάχη, είναι μια εμπειρία που πρέπει να αποκτήσει, μια δοκιμασία που πρέπει να περάσει. Και ο πόλεμος είναι εν μέρει ένα αισθητικό φαινόμενο γι’ αυτόν, που αποκτά το νόημά του από τις λογοτε- χνικές και ποιητικές εικόνες που προηγήθηκαν. Βλέπει καθαρά τους παραλογισμούς του πολέμου, αλλά λόγω του περίπλοκου χαρακτήρα του είναι επίσης πιο δεκτικός για την αμφισημία του, μ’ έναν τρόπο που ήταν πολύ συνηθέστερος πριν, ας πούμε, από είκοσι χρόνια, απ’ όσο τώρα, σε αυτή την εποχή των πολλών απογοητεύσεων και των σχεδόν ανύπαρκτων ψευδαισθήσεων. * *** Την ίδια Κυριακή είχε μια ικανοποιητικά ζεστή αλλά λίγο βροχερή φθινοπωρινή μέρα στο Βερολίνο. Τώρα είναι βράδυ και στον τέ- ταρτο όροφο της Ρανκεστράσε 21 γίνεται πάλι ένα πάρτι. Το κτίριο είναι νεορομαντικού τύπου, με τοίχους όλο καθρέφτες και με μαρ- μάρινες καρυάτιδες στην είσοδο. Βρίσκεται στο κέντρο, μόλις λίγα τετράγωνα από τον ζωολογικό κήπο και την εκκλησία-μνημείο του Κάιζερ Βίλχελμ με το επιβλητικό ύψος. Το διαμέρισμα είναι κι αυτό όμορφο, με γυαλισμένα παρκέ, βαριά έπιπλα, πορτρέτα σε χρυσές κορνίζες και πάρα πολλά βιβλία. Είναι γεμάτο κόσμο τώρα, πάνω από πενήντα εν πάση περιπτώσει, κι ανάμεσα στο μισόφω- το και τους καπνούς των τσιγάρων ακούγονται γέλια και κουβέντες * Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα σύνδεση με το παρελθόν. Ο καθηγητής του στην Οξφόρδη ήταν ο Έντμουντ Μπλάντεν, συγγραφέας των ποιητικών και συγκλονιστικών απομνημονευμάτων από τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο με τίτλο The Undertones of War . Ο Μπλάντεν προέτρεψε τον Ντάγκλας να γράψει ποίηση και έδειξε αρκετά από τα ποιήματα αυτά στον Τ.Σ. Έλιοτ.