Εάλω η Σμύρνη: Δακρυσμένη Μικρασία 1919-1922

2 0 | ΕΑΛΩ Η ΣΜΥΡΝΗ. ΔΑΚΡΥΣΜΕΝΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑ 1919-1922 H εικόνα οπισθοχώρησης της άλλοτε τρισένδοξης και νικηφόρας στρατιάς που είχε τώρα καταλήξει σ’ έναν συρφετό από έντρομους άντρες, που έτρεχαν να φτάσουν μια ώρα αρχύτερα στο λιμάνι, να γλιτώσουν από τη σφαγή και την αιχμαλωσία σου ράγιζε την καρδιά. Άυπνοι, νηστικοί, χωρίς όπλα, στολές και άλλου είδους εφόδια οι έλληνες στρατιώτες, έτρεχαν τώραπαράπερπατούσαν. Tα ρούχα τους είχαν γίνει κουρέλια, τα άρβυλά τους είχαν ξεπατωθεί, τα πόδια τους γέμισανπληγές. Aυτήηστρατιάήτανπλέονμιασακατεμένηστρατιά... OKεμάλ κατέβηκε από τοαυτοκίνητομέσαστοπηχτόκίτρινο ντου- μάνι που σήκωναν οι χιλιάδες πειθαρχημένοι καβαλαραίοι του, η πεζούρα, οι αγριεμένοι τσέτες και ένα άτακτο ανθρωπομάνι που έρ- χονταν στο κατόπιν όλοι με τα μάτια τους να τσούζουν, κατακόκκινα και δακρυσμένα. Στολές, εξαρτύσεις, όπλα, φυσιγγιοθήκες, ζώα, ήταν βουτηγμένα στη σκόνη και την ψιλή, ζεματιστή άμμο. Πίσω τους ακολουθούσαν βαρυφορτωμένοι αραμπάδες, καρότσες, φορτηγά αυτοκίνητα κατά- φορτα από πολεμικό υλικό κι άλλα σέρνοντας πυροβόλα όπλα. Φορές φορές μερικά από αυτά βυθίζονταν σε λακκούβες και τότε έτρεχαν καταϊδρωμένοι οι πεζικάριοι να σπρώξουν με τα χέρια κι άλλοτε με τουςώμους γιαπερισσότερηδύναμη. Χαρακτηριστικόαυτής της στρα- τιάς, γράφει ηMarjorie Dobkin, ήταν ότι από την ποικιλία των στρα- τιωτικών στολών ξεχώριζαν εκείνες του αμερικανικού στρατού, ση- μειώνοντας πως αργότερα ένας αξιωματικός της υπηρεσίας πληρο- φοριών έγραψε στον ναύαρχο Mπρίστολ, στην Κωνσταντινούπολη: «Θα ήταν ενδιαφέρον να μάθουμε από πού αλλού, εκτός από τη Pωσία, προέρχονταν αυτές οι στολές και νομίζω ότι θα ήταν μια σοφή προφύλαξη να βγάζουμε τα στρατιωτικά κουμπιά τους πριν τις στεί- λουμε στους φτωχούς ρώσους μπολσεβίκους!» Aπό ψηλά η εικόνα του προελαύνοντος τουρκικού στρατού έμοια- ζε με τεράστιο ερπετό που το κεφάλι του όλο και περισσότερο ζύγωνε κατά τη μεριά της θάλασσας, ενώ η ουρά του χανόταν, στο βάθος του ορίζοντα, σε μια έκταση από ξεραμένες πεδιάδες και χέρσους ερημό- τοπους. Mικρά και μεγάλα χωριά, άδεια, μισοκαμένα, με τα ερείπιά τους να καπνίζουν ακόμη ήταν διάσπαρτα στο μεγαλύτερο μέρος της ενδοχώρας. Δεξιά κι αριστερά του δρόμου κείτονταν παρατημένα χίλια δυο άχρηστα αλλά και χρήσιμα αντικείμενα. Oι έλληνες πρό-