Εάλω η Σμύρνη: Δακρυσμένη Μικρασία 1919-1922

1919: ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ «ΕΙΡΗΝΟΠΟΙΟΙ» ΜΟΙΡΑΖΟΥΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ | 2 7 τα πού φύσαγε ο άνεμος, μην τυχόν και το επικίνδυνο περιεχόμενο γυρίσει προς το μέρος τους. Με μικρή πτητική ικανότητα, τα δηλη- τηριώδη αέρια σχεδόν σέρνονταν, λες και εξωγήινα όντα άπλωναν και μάζευαν τα πλοκάμια τους, πάνω στην επιφάνεια του εδάφους, μέχρι να κατακαθίσουν στ’ αμπρί και στα ορύγματα. Όσοι δεν φορού- σαν μάσκες ή δεν είχαν τυλιγμένο με ύφασμα το πρόσωπό τους, το έβλεπαν να γίνεται πρώτα μπλε κι ύστερα πράσινο, πριν τυφλωθούν ή χάσουν τη ζωή τους. Ένα άλλο φοβερό όπλο που όλοι οι αντίπαλοι χρησιμοποίησαν ήταν η νάρκη. Με τον ερχομό του 1917 οι Σύμμαχοι έριξαν στον πόλεμο δύο και- νούργια όπλα, τα τανκς και τα υποβρύχια, αυξάνοντας υπερβολικά τον μέχρι τότε αριθμό των νεκρών. Αλλά, εκτός από τις επίγειες και θαλάσσιες φονικές αναμετρήσεις, υπήρχε κι ένα άλλο, εντελώς καινούργιο, πολεμικό θέατρο, με εξίσου δραματικές σκηνές, πότε ανάμεσα στα σύννεφα και πότε στο καθαρό, γαλάζιο φόντο τ’ ουρανού, με πρωταγωνιστές τους αεροπόρους με τα διπλάνα τους, το οποίο μέρα τη μέρα, βδομάδα τη βδομάδα, μήνα το μήναγινόταν εξίσουδολοφονικόκαι αδηφάγο, όμοιομ’ εκείνο της γης. Oπόλεμος –που τερματίστηκε το 11ο λεπτό της 11ης ώρας του 11ου μήνα του 1918– εκτός που στοίχισε τη ζωή σε εκατομμύρια στρατιώτες είχε ως αποτέλεσμα να καταρρεύσουν οκτώ αυτοκρατορίες, και από τα ερείπιά του να αναδυθούν επτά έθνη. Με άλλα λόγια, μέσα σε τέσ- σερα χρόνια είχε καταστραφεί ένας ολόκληρος κόσμος. Στη διάρκειά του η Ευρώπη είχε χάσει (κυρίως αυτή) σχεδόν όλους εκείνους που κάποτε θα την έπαιρναν από το χέρι για να την οδηγή- σουν στο μέλλον μέσα από την ανθοφορία της ζωής. Όπως σημειώνει και η αγγλίδα συγγραφέας Μάργκαρετ Μακμίλαν (Margaret Macmillan), * μέσα σε τέσσερα χρόνια η Ευρώπη έχασε εκείνους που μπορούσαν να γίνουν οι επιστήμονες, οι ποιητές, οι ερευνητές, οι ηγέτες της. Αλλά ταυτόχρονα έχασε και εκατομμύρια εργατικά χέρια. Όλους δηλαδή εκείνους που θα όργωναν, θα έσπερναν τα χωράφια * Τα βιβλία,είτε μεμονωμένων συγγραφέων είτε συλλογικοί τόμοι,από τα οποία έχουν αντληθεί οι πληροφορίες και τα αποσπάσματα αναφέρονται στη Βιβλιογραφία στο τέλος του βιβλίου.Μόνο στην περίπτωση άρθρων θα δίνουμε τα στοιχεία τους σε υποσελίδιες σημειώσεις.