Εάλω η Σμύρνη: Δακρυσμένη Μικρασία 1919-1922

2 6 | ΕΑΛΩ Η ΣΜΥΡΝΗ. ΔΑΚΡΥΣΜΕΝΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑ 1919-1922 αχανής, παγερόςβάλτοςπλημμυρισμένοςαπόταυπολείμματα700.000 γάλλων και γερμανών στρατιωτών. Όσοι ήθελαν να τον περάσουν ζού- σαν έναν μοναδικό εφιάλτη, καθώς έπρεπε να πατήσουν από το ένα πτώμα στο άλλο για να μην βουλιάξουν. Αλλά και τότε χρειαζόταν να είναι πολύ προσεκτικοί, να επιλέγουν μόνο όσα πτώματα κείτονταν μπρούμυτακαι όχι σεύπτιαθέση,ώστε ταπόδιατουςναμηνκολλήσουν σ’ αυτά. Αν κατά λάθος κάποιοι πατούσαν στα φουσκωμένα στομάχια των νεκρών φαντάρων, θα πει ένας στρατιώτης αργότερα, τότε αυτά υποχωρούσαν και βούλιαζαν. Φυσικά αυτό δεν ήταν ό,τι καλύτερο. Ακολούθησε η σειρά των Βρετανών. Το ξημέρωμα της 1ης Ιουλίου 1916, στη μάχη της Σομ, 15.000 βρετανικά πυροβόλα απλωμένα σε ένα μέτωπο 30περίπου χιλιομέτρων θ’ αδειάσουν 1.000.000 βλήματαστην προσπάθειά τους να εκμηδενίσουν τις γερμανικές γραμμές. Όταν σταμάτησαν να ξερνούν φωτιά και θάνατο, όλος ο τόπος είχε ανασκα- φτεί, και το τοπίο, με χιλιάδες κρατήρες και τους καπνούς να σέρνο- νται επάνω τους, λίγο διέφερε από την επιφάνεια της σελήνης όπως αυτή παρουσιαζόταν στις γκραβούρες από το γνωστό βιβλίο του Ιου- λίου Βερν. Ύστερα 100.000 άντρες προείλασαν με τη βεβαιότητα ότι δεν είχε μείνει πλέον ούτε γερμανικό ρουθούνι για να τους αντιμετω- πίσει. Η έκπληξη δεν άργησε να έρθει. Οι γερμανοί στρατιώτες όχι μόνο δεν είχαν εξουδετερωθεί, αλλά τώρα σάρωναν με τα πυρά τους τους ανυποψίαστους Εγγλέζους, γεμίζοντας το πεδίο της μάχης με πτώματα και βαριά τραυματισμένους άντρες. Σχεδόν 20.000 νεκρούς και 40.000 τραυματίες θα μετρήσουν οι Βρετανοί μέχρι το τέλος της πρώτης μέρας –της χειρότερης γι’ αυτούς σε όλη τη διάρκεια του πο- λέμου–, καθώς επέστρεφαν στα ίδια λασπωμένα χαρακώματα από τα οποία είχαν εξορμήσει μόλις το ξημέρωμα. Κατόπιν ήρθε η σειρά των Γερμανών να περάσουν σε μια αντεπί- θεση διαρκείας. Στη Σομ, στο Βερντέν, στις ατελείωτες πεδιάδες της Φλάνδρας, εκτός από τις λάσπες, το κρύο, τους μαυρισμένους κρατήρες από τις βόμβες και το θάνατο, ένα άλλο κυρίαρχο στοιχείο ήταν τα δηλητη- ριώδη αέρια, που πρωτοχρησιμοποίησαν οι Γερμανοί και τους μιμή- θηκαν οι Σύμμαχοι. O χημικός αυτός θάνατος (με μυρουδιά... μου- στάρδας!) ήτανφυλακισμένος σε μεταλλικά κουτιάπου οι στρατιώτες εκσφενδόνιζανμεπροσοχή, αφούπροηγουμένωςπαρατηρούσανπρος