Δύο βήματα μπρος, ένα πίσω

42 ΔΥΟ ΒΗΜΑΤΑ ΜΠΡΟΣ, ΕΝΑ ΠΙΣΩ αρκετά παλιά, με μαύρα γένια. Κάτω από τη φωτογρα­ φία, σαν να ήταν εικόνισμα αγίου, έκαιε μια καντήλα. Δεν υπήρχε εκεί κανένα άλλο στόλισμα, καμιά επιγραφή. Πολλοί άνθρωποι στεκόντανε εμπρός σ’ αυτή τη βιτρίνα, μερικοί γέροι έκαναν το σταυρό τους. Έρχουνται! Έρχουνται! Η μαρτυρία της Λιλής Θεοτοκά, της κατά έξι χρόνια μικρότερης αδελφής του Γιώργου και μητέρας μου, είναι χαρακτηριστική για το κλίμα που επικρατούσε στην οικογένεια: Τα χρόνια εκείνα γαλουχηθήκαμε από τους γονείς μας με την Ελλάδα μέσα στην ψυχή μας, μαθαίνοντας τον εθνικό ύμνο και ψάλλοντας πατριωτικά τραγούδια. Πώς να ξεχάσω στην Ανακωχή τον πατέρα, με το λεξικό στο χέρι (για τις ακριβείς διαστάσεις) να οδηγεί τη μαμά να ράψει την ελληνική σημαία; Ένα σεντόνι κόπηκε σε λω­ ρίδες, οι μισές βάφτηκαν με μελάνι μπλε. Και οι ελευ­ θερωτές διερωτώντο πού βρέθηκαν ξαφνικά τόσες ελ­ ληνικές σημαίες. Βλέπω ακόμη τη μαμά να ράβει βια­ στικά την προσκοπική στολή του Γιώργου για την υπο­ δοχή του στρατηγού Παρασκευόπουλου. Αν δεν απατώ­ μαι, ως μοντέλο είχε τότε χρησιμοποιήσει τη στολή του Φαίδωνα Βεγλερή, ο οποίος δεν ξέρω πώς είχε προλάβει να τη βρει. Η καταστροφή ήρθε για τον Θεοτοκά σε δυο δόσεις. Πρώτα, με την ήττα του Ελευθερίου Βενιζέλου στις εκλο