Ίων Δραγούμης Ο ασυμβίβαστος

ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟ ΑΠΟΜΕΣΗΜΕΡΟ 47 πολιτικό της από τους πιο τίμιους και ηθικούς. Ο αντι- πολιτευόμενος αστικός κόσμος ίσως έχασε τον μόνο πολιτικό άντρα που μπορούσε, με τα ηθικά και πνευμα- τικά του προσόντα, ν’ αντικρούσει και να πολεμήσει την Βενιζελική ιδεολογία. [...] Ο Ίων Δραγούμης είτανε πά- ντα ο ίδιος, ο Ίδας του «Νουμά», ο πατέρας του Ελληνικού Εθνικισμού, ο θερμός πατριώτης των Μακεδονικών, ο ονειροπόλος της Μεγάλης Ιδέας, ο αστός πατριώτης, που σχεδίαζε και ονειρευότανε την Ελλάδα στα γεωγρα- φικά σύνορα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. [...] Τελειώ- νω με αυτές τις λίγες γραμμές για τον έντιμο και ευγενή πολιτικό αντίπαλο της σοσιαλιστικής μας ιδεολογίας, που, αν και δεν την πίστευε, πάντα τη σεβόταν. Είναι καθήκον μας σαν σοσιαλιστές να λέμε πάντα την αλήθεια και να αναγνωρίζουμε την ηθική αξία των αντιπάλων μας. 5 Όπως είναι φυσικό, δεν συμφωνούν όλοι με αυτή την εκτί- μηση. Υπάρχουν κάποιοι που υποστηρίζουν ότι μπορεί ο Δρα- γούμης να ήταν ο πιο σοβαρός πολιτικός αντίπαλος του Βενι- ζέλου από άποψη πνευματικής καλλιέργειας και ιδεολογικής συγκρότησης, αλλά, από την άλλη, όντας έντιμος, εμβριθής και στοχαστικός, ήταν και ο πιο ακατάλληλος να ηγηθεί της αντι- βενιζελικής παράταξης. 6 Άλλοι, πάλι, ισχυρίζονται πως ο ρόλος του έχει υπερεκτιμηθεί και πως, αν δεν ήταν το έργο που είχε επιτελέσει στο πλαίσιο του Μακεδονικού Αγώνα και το δρα- 5 ό.π. , σ. 70-2. 6 Βλ. σχόλια Γ. Κασιμάτη στο Επιτάφια στήλη στον Ίωνα Δραγούμη , Αθή- να: Τετράδια «Ευθύνης», 1978, σ. 9.