Ίων Δραγούμης Ο ασυμβίβαστος

54 ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Ο ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟΣ ναμίας. Προφανώς δικαίωμα –αν όχι και καθήκον– κάθε σκε- πτόμενου πολίτη είναι να διαφωνεί με άλλους συμπολίτες του, όταν πιστεύει ότι η γραμμή πλεύσης που εκείνοι ακολουθούν είναι εσφαλμένη∙ όσο για τα κόμματα και τις προσπάθειές τους να πείσουν τους πολίτες να ακολουθήσουν την πολιτική που καθένα από αυτά προτείνει, αποτελούν συστατικό στοιχείο της εύρυθμης λειτουργίας της δημοκρατίας. Δυστυχώς, στην περίπτωση του νεαρού ελληνικού κράτους οι πολιτικοί ηγέτες πολύ απείχαν από το να λειτουργούν με αυτό τον τρόπο. Όλο τον υπόλοιπο 19ο αιώνα τα κόμματα στην Ελλάδα δεν συγκροτούνταν με ιδεολογικά κριτήρια ή βάσει κάποιων αρχών∙ δεν ήταν καν κόμματα με την ακριβή έννοια του όρου, αλλά ευκαιριακές συμπαρατάξεις, με έντονο το αρ- χηγικό στοιχείο και την τάση εξυπηρέτησης προσωπικών ή/ και τοπικών συμφερόντων. Αρχικά, κατά την περίοδο του Πο- λέμου της Ανεξαρτησίας, τα «κόμματα» συγκροτούνταν με το- πικιστικά (Ρουμελιώτες, Μοραΐτες κ.ά.), επαγγελματικά (κα- πεταναίοι) ή άλλα (στρατιωτικοί, πολιτικοί) κριτήρια. Αν και δύσκολα θα μπορούσε καν να γίνει λόγος για κόμματα (μάλλον για ανταγωνιστικές μεταξύ τους φατρίες και ομάδες συμφερό- ντων επρόκειτο), αν και συχνά οι διαχωριστικές γραμμές ήταν ασαφείς και μεταβαλλόμενες, η διάκριση σε «πολιτικούς» και «στρατιωτικούς» θα επηρέαζε καθοριστικά το πολιτικό μέλλον της χώρας. Κατά κανόνα, οι «πολιτικοί» ήταν ισχυρές προσω- πικότητες που προέρχονταν από τις διοικητικές ή/και φοροει- σπρακτικές αρχές της οθωμανικής περιόδου. Πολιτικά ισχυροί και οικονομικά εύρωστοι, οι εκπρόσωποι αυτής της παράταξης φιλοδοξούσαν και επιδίωκαν να διατηρήσουν την εξουσία τους και στο νέο, ανεξάρτητο κράτος, απαλλαγμένοι μάλιστα από