Ίων Δραγούμης Ο ασυμβίβαστος

50 ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ: Ο ΑΣΥΜΒΙΒΑΣΤΟΣ 1789, Έλληνες που ζούσαν σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης οργανώθηκαν στη λεγόμενη Φιλική Εταιρεία, σκοπός της οποί- ας ήταν η εθνική παλιγγενεσία (η Φιλική Εταιρεία άφηνε να καλλιεργείται η εντύπωση ότι «πίσω» από τις πρωτοβουλίες της βρισκόταν ο τσάρος, κάτι που στην πραγματικότητα δεν ίσχυε). Οι πρωταγωνιστές αυτού του κινήματος εθνικής ανόρ- θωσης και αναγέννησης ήταν κυρίως έλληνες έμποροι της διασποράς που είχαν ενστερνιστεί τα μηνύματα του Διαφωτι- σμού και της Γαλλικής Επανάστασης. 3 Το 1821 οι Έλληνες εξεγέρθηκαν, τελικά, κατά της οθωμανικής κυριαρχίας, κατα- φέρνοντας μάλιστα να προκαλέσουν σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες ένα εκτεταμένο όσο και ενθουσιώδες κίνημα συμπαρά- στασης στον αγώνα τους. Έπειτα από επτά χρόνια πολεμικών αναμετρήσεων, που άλλοτε ήταν νικηφόρες για τους Έλληνες και άλλοτε όχι, το φιλελληνικό κίνημα και η κοινή γνώμη στην Ευρώπη ώθησαν τρεις από τις τότε Μεγάλες Δυνάμεις, τη Με- γάλη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Ρωσία, να αυξήσουν τις πιέσεις τους προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία για τη δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Ο σουλτάνος, θεωρώντας πως οι δυνάμεις του είχαν ήδη καταστείλει ουσιαστικά την εξέγερ- ση των Ελλήνων, απέρριψε τη διαμεσολάβηση των τριών Με- γάλων Δυνάμεων, με αποτέλεσμα αφενός να ξεσπάσει ένας 3 Νίκος Μουζέλης, Νεοελληνική κοινωνία. Όψεις υπανάπτυξης , Αθήνα: Εξάντας, 1978, σ. 30-3. Ο Μουζέλης υποστηρίζει ότι οι Έλληνες της διασποράς, κυρίως έμποροι, έπαιξαν πολύ σημαντικότερο ρόλο στην προετοιμασία της Επανάστασης του 1821 απ’ ό,τι οι παραδοσιακές ελίτ (ανώτεροι κληρικοί και γαιοκτήμονες), οι οποίοι ελάχιστα είχαν επη- ρεαστεί από τις ιδέες του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, και επιπλέον επωφελούνταν από την προνομιακή τους θέση στο πλαί- σιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.