Διονύσης Σαββόπουλος

34 ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΡΑΜΠΕΛΑΣ της –ο βυζαντινός, ο οθωμανικός, ο εβραϊκός– για να βρεθεί σε μιαν «επινοημένη πόλη», χωρίς ρίζες στην ιστορική συνέχεια, που ανακηρύ- χθηκε επίσημα πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους το 1834, για να συν- δεθεί αυτό το τελευταίο τεχνητά με το εξιδανικευμένο αρχαιοελληνικό παρελθόν του, όπως προέτασσε ο ευρωπαϊκός ρομαντικός νεοκλασικι- σμός – και που, στις αρχές της δεκαετίας του 1960, εκσυγχρονίζεται αμαχητί. Έφυγε απ’ τον «τόπον ἐκείνον τῆς δοκιμασίας καὶ τὸν τόπον τῆς μικράς ἀναψυχής», όπως έγραφε μισόν και πλέον αιώνα νωρίτερα ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, όταν μετέβαινε για σπουδές απ’ τη Σκι- άθο στην Αθήνα («Νεκράνθεμα») – μόνον που ο δεκαεννιάχρονος από- γονός του δεν ένιωθε πως βρέθηκε ξαφνικά στον «τόπον τῆς καταδίκης» του, «εἰς τὴν πόλιν τῆς δουλοπαροικίας καὶ τῶν πλουτοκρατῶν», ούτε ένιωθε ν’ αποσπάται απ’ το στήθος κάποιας πολύτιμης μητέρας-παρά- δοσης, αλλά μετέβαινε στον κόσμο της ανεξαρτησίας, στην καρδιά των πυρετωδών ανακατατάξεων της σύγχρονης ζωής. Το πέρασμα του Σαββόπουλου απ’ τον έναν κόσμο στον άλλο, η συμ- βολική αυτή διάβαση, είναι, κατ’ αρχάς, ο τύπος της μετάβασης απ’ την εξαρτημένη κι ελεγχόμενη εσωτερική ζωή του ανηλίκου στη χειραφέτη- ση του ενηλίκου. Σ’ ένα δεύτερο επίπεδο, γίνεται το χαρακτηριστικό σύμβολο της αλλαγής μιας ολόκληρης εποχής: η μετάβαση των γενιών που γεννήθηκαν μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο στην εξατομικευ- μένη ζωή και συνείδηση. Όσον αφορά το ελληνικό τραγούδι,το πέρασμα αυτό οδήγησε απ’ τις παραδοσιακές μορφές έκφρασης στη συνομιλία με τα πνευματικά θεμέλια της σύγχρονης πραγματικότητας: πρόκειται για την ολοκλήρωση μιας μετάβασης που είχε αρχίσει με τον Τσιτσάνη, συνεχίστηκε με τον Χατζιδάκι και τον Θεοδωράκη και ολοκληρώθηκε με τον Σαββόπουλο. Για πρώτη φορά, το τραγούδι έκανε συνείδησή του με μιαν ορμή γεμάτη ένταση την απευθείας ρήξη του ατόμου με τις δυνάμεις που προσβάλλουν την αυτονομία του: Δεν περιαυτολογώ συνήθως και δεν έχω καλή ιδέα για τους δίσκους μου. Τους βρίσκω όλους άτεχνους και κακόηχους, αλλά τώρα πια, μετά από τόσα χρόνια, σχηματίζω τη γνώμη ότι αν δεν έβγαινα να τραγουδήσω, κάτι θα έλειπε από την ιστορία που αρχίζει με τον Τσιτσάνη. Είναι αλήθεια ότι δεν