Δικαιοσύνη: Η ουσία της πολιτικής

ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΣΑΚΥΡΑΚΗΣ 36 κρισης από τους εχθρούς, με απόγειο τον αναπόφευκτο πόλεμο μεταξύ τους. Ο δεσμός και η αφοσίωση των φίλων μαζί με την προθυμία εξόντωσης των εχθρών (εξωτερικών ή εσωτερικών) αποτελούσαν τα συνδετικά στοιχεία της κοινωνικής ένωσης. Είναι η ουσία της πολιτικής ο πόλεμος μεταξύ εχθρών και φίλων; Στις πιο μαύρες στιγμές της Ιστορίας μας, Εμφύλιος, δι- αίρεση εθνικοφρόνων και μη, δικτατορία, για να σταθώ μόνο στο πρόσφατο παρελθόν, φαίνεται ότι επιβεβαιώναμε το δόγμα του Σμιτ. Στη μεταπολιτευτική δημοκρατία σβήσαμε τις παλιές δια- χωριστικές γραμμές, αλλά εξακολουθούσαμε να πολιτευόμαστε με έντονες διαιρέσεις, μολονότι αναμφίβολα λιγότερο δραματικές από αυτές του παρελθόντος. Τώρα πάλι στην κρίση που διανύ- ουμε, σχηματίζονται νέα στρατόπεδα φίλων και εχθρών. Διάφο- ρες πολιτικές ομάδες και κόμματα χρησιμοποιούν εμφυλιοπολε- μικό λόγο (δωσίλογοι, γερμανοτσολιάδες), στους τοίχους βλέ- πουμε συνθήματα με τη λέξη «θάνατος», είδαμε κρεμάλες στην Πλατεία Συντάγματος, και φυσικά ξεφύτρωσε ένα νεοφασιστικό κόμμα, η Χρυσή Αυγή, που έχει «βρει» τους δικούς της εχθρούς και τους κυνηγάει. Μήπως, λοιπόν, ζούμε στιγμές αποθέωσης της πολιτικής και δεν το καταλαβαίνουμε; Αστεία πράγματα. Ο πόλεμος εχθρών και φίλων ασφαλώς δεν είναι η ουσία της πολιτικής και της κοινωνικής ένωσης. Μάλλον το χαρακτηριστικό κοινότητας ζώων είναι παρά έλλογων όντων όπως οι άνθρωποι. Η ουσία της πολιτικής ένωσης των ανθρώπων είναι η δικαιοσύνη, και αυτό διακηρύσσεται στοπρώτο κιόλας βιβλίο πολιτικής θεωρίας στην ιστορία της ανθρωπότητας, στην Πολιτεία του Πλάτωνος. Ο υπότιτλος είναι «Περί δικαίου» και όλο το βιβλίο έχει ως θέμα τον δίκαιο άνθρωπο και τη δικαιοσύνη. Θυμάμαι ότι είχα παραξενευτεί στην αρχή που ένα βιβλίο πολιτικής θεωρίας