Η δημιουργική γραφή στο σχολείο

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΠΑΓΓΕΛΗΣ: ΤΟ ΚΑΛΟ ΣΗΜΑΔΙ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ 35 της συνοδευτικής χειρονομίας και του εύγλωττου επιτονισμού, ψηλαφάς και ζυγίζεις μια μια τις σκέτες λέξεις, υπολογίζεις τον δηλωτικό τους ήχο και τον συμπαραδηλωτικό τους απόηχο, θωπεύεις «υλιστικά»» τα τιμαλφή του λόγου, ασθμαίνειςώρες, σαν τονΦλομπέρ, πίσωαπό την επίζηλη «mot juste». Βγήκες, ναι, από το ζωντανό και πλήρες εκείνο κύκλωμα της προφορικότητας αλλάμπή- κες στην τροχιά μιας γλωσσικής αυτοσυνειδησίας που ακμάζει μόνο όταν οι ακολουθίες των ήχων πουαναβοσβήνουν ακαριαίαστον χρόνο λάβουν υπόστα- σηως σταθερές οπτικές ακολουθίες στον χώρο. Το κατάλαβαν πρώτοι οι ανθρωπολόγοι (όχι στις Ρομαντικές στιγμές τους): χωρίς τη γραφή η αναλυτική και αφηρημένη σκέψη εκτελούν στενή τροχιά. Το επιβεβαίωσαν στη συνέχεια οι γλωσσολόγοι που, ακόμη και όταν όριζαν την ιδανική τους αφετηρίαστην ομιλία, τηγραπτήαποτύπωση της γλώσσας έκαναν βατήραγια ταπορίσματα της επιστημοσύνης τους. Το τεκμηρίωσανμε την υψη- λή τεχνολογία τους οι νευροφυσιολόγοι όταν μας είπαν ότι η γραφή κινητοποιεί τοαριστερό εγκεφαλικόημισφαίριο, που είναι τομηχανοστάσιο της αναλυτικής και αφαιρετικής σκέψης. Το αφηγούνται πειστικά οι χρονικογράφοι του πολιτι- σμού όταν συνδέουν την ανάπτυξη του στοχαστικού, φιλοσοφικού, επιστημο- λογικού και ιστοριοδιφικού λόγου με την προοδευτική επέλαση της γραφικής τεχνολογίας. Το σεισμικό πέρασμα από την προφορικότητα στη γραπτότητα έφερε τεκτονικέςμετατοπίσεις της συνείδησης· ό,τι ακολούθησε, πρώταμε την ευρύτερη διάδοση του γραπτού λόγου και ύστερα με τα κινητά τυπογραφικά στοιχεία του Γουτεμβέργιου, ήταν απλώς μετασεισμοί. Τακατορθώματατης «δημιουργικήςπροφορικότητας» είναι θαυμαστά, αλλά, στο μέτρο που μπορούμε να τα ιχνηλατήσουμε σήμερα, τα αξιολογούμε μόνο στην ιστορική τους προοπτικήως συντελεσμέναπολιτισμικάφαινόμενα. Τα κα- τορθώματα της δημιουργικής γραφής έχουμε τηδυνατότητα να τα νιώσουμε εξ επαφής όταν, γράφοντας, ανακαλύπτουμε όλα τασυμπτώματαπουορίζουν τον έρωτα για τον λόγο: το παιχνίδι αναφορικότητας και αυτοαναφορικότητας, τα λόγιαπουμοιραζόμαστεσαν «κοινάπαιδιά» με τουςάλλους, τους υψηλής τεχνο- λογίας «διακειμενικούς»σπινθηρισμούς, και τόσαάλλαπουοξύνθηκανκαι «φού- ντωσαν» μαζί με την προκοπή της γραφής. Και αν, όπωςπολλοί επιμένουν, τοέσχατομυστήριοτηςδημιουργικήςγραφής παραμένει απόρθητο και δίνεται μόνοως «χάρισμα», τα ανατομικά μυστικά της ηδονής τηςμπορούμε ναταδιδαχθούμε και ναταψηλαφίσουμε και όλοι οι άλλοι που κατοικούμε στη χώρα της γραφής.