Αθήνα 1204-1456: Τα άγνωστα χρόνια

ΑΘΗΝΑ 1204-1456: ΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ 10 Κωνσταντινούπολης και ο εθνικισμός του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα. Σε αυτό, όμως, το ιδεολογικό οικοδόμημα βασικό δομικό υλικό ήταν η εθνική καθαρότητα. Το εξελληνισμένο Βυζάντιο ήταν ιδρυτική βάση, που εξ ορισμού απέκλειε τόσο την περίοδο της Φρα- γκοκρατίας όσο και τη σχέση της Κωνσταντινούπολης με τη Βενετία και τη Γένουα. Πολύ περισσότερο, εξαιρούσε προσεγγίσεις πέρα από μια μονοσήμαντη ανάγνωση της οθωμανικής περιόδου ως ανθελληνικές. Μέσα σε αυτό το κλίμα, που γεννούσε το πνεύμα της εποχής αλλά και η αμηχανία της πληθυσμιακής σύνθεσης στα Βαλκάνια, οι ερμηνείες στον αθηναϊκό Μεσαίωνα ήταν στατικές και επιλεκτικές. Η Φραγκοκρατία παρέμεινε μια μισοφωτισμένη περίοδος, με αρνητικούς συνειρμούς και σταθερά αποκομμένη από την ανάγνωση της εθνικής ιστορίας. Η αυτο- συνειδησία της πόλεως των Αθηνών δεν περιλάμβανε τη φράγκικη πε- ρίοδο, ούτε καν τη βυζαντινή ή την οθωμανική, παρότι η τελευταία ήταν ιστορικά νωπή και είχε αφήσει πολλά αρχιτεκτονικά κατάλοιπα. Έχει ενδιαφέρον ο τρόπος με τον οποίον ο 19ος αιώνας επιχείρησε διεθνώς, και μέσα από το κίνημα του Ρομαντισμού, να επανασυνδεθεί επιλεκτικά με τον Μεσαίωνα και να επαναπροσεγγίσει βαθιά κοιτάσμα- τα συλλογικής μνήμης και ενός νέου ήθους. Πώς στέκει η Αθήνα απέ- ναντι σε αυτήν την τάση; Στην προθήκη της νεοκλασικής πόλης του 19ου αιώνα, η αναβίωση των μεσαιωνικών ρυθμών, που στην περίπτωση της Αθήνας θα αντι- στοιχούσε με ένα νεο-βυζαντινό υβρίδιο, είχε περιορισμένη, αν όχι μηδαμινή, διάδοση. Με την εξαίρεση του Οφθαλμιατρείου στην οδό Πανεπιστημίου –το μόνο κτίριο δημόσιας αρχιτεκτονικής που πειρα- ματίστηκε με τον νεο-μεσαιωνισμό (σε μια εποχή που ακόμα και οι ναοί ακολουθούσαν στην πλειονότητά τους τον κλασικισμό)– η Αθήνα εξόρισε συνειδητά τη σύνδεσή της, έστω και σε επίπεδο συμβολισμού, με τη μακρά περίοδο που όριζαν οι αιώνες από τον 6ο ως τον 18ο. Η ένταξη του Μεσαίωνα, έστω και σε επίπεδο εικονογραφίας (μέσα από τις κοιλότητες που γεννούσε ο Ρομαντισμός), συναντούσε στην Αθήνα δυσκολίες, σε αντίθεση με άλλες χώρες, όπως η Βρετανία (με τη γέν- νηση του νεο-γοτθικού κινήματος αλλά και των Προραφαηλιτών στη ζωγραφική), η Γερμανία (με την αναβίωση των μεσαιωνικών θρύλων

RkJQdWJsaXNoZXIy MTY1MTE=