Αθήνα 1204-1456: Τα άγνωστα χρόνια

7 Προσεγγίσεις στην ιδέα της Αθήνας Κάθε φορά που σηκώνω το βλέμμα να ατενίσω την Ακρόπολη, αναλο- γίζομαι έναν διαβάτη στην Αθήνα το 320 μ.Χ., το 967 μ.Χ., το 1208 ή το 1511. Είναι η εμμονή για την ερμηνεία του βλέμματος. Παρομοίως σκέφτομαι τους Αθηναίους που ήταν μάρτυρες τον 19ο αιώνα της κα- θαίρεσης του Φράγκικου Πύργου από τον Ιερό Βράχο και βίωσαν μια τόσο δραστική μεταβολή στο τοπίο και στην πρόσληψη της Ακρόπολης. Το σκότος όσον αφορά τη γνώση μας για την Αθήνα τους περασμένους αιώνες είναι πυκνό και δεν περιορίζεται μόνο στα μνημεία, στα τεκμή- ρια, στα ίχνη αλλά στην κατανόηση της ίδιας της ιδέας της πόλης. Η ιδέα της Αθήνας, όπως τη γέννησε το νέο ελληνικό κράτος, ιδρύ- θηκε πάνω σε μια καθαρή πλάκα. Εν μέρει, ίσως... Είναι, όμως, σαφές πως ο όποιος ενθουσιασμός για «τας νέας Αθήνας» έπρεπε να πηγάζει από τον μύθο της άσημης, περιφερειακής κωμόπολης. Ενός ημιαστικού συμφύρματος, δίκην μεγαλοχωρίου, που επί σειρά αιώνων –τουλάχιστον από το κλείσιμο της Ακαδημίας Πλάτωνος, της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών, το 529 μ.Χ. από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό ως το 1830 και το Πρωτόκολλο του Λονδίνου– ήταν μια οικιστική υποσημείωση, με «στέμμα» την Ακρόπολη. Με εξαίρεση ορισμένους βυζαντινούς ναΐ- σκους μικρής κλίμακας, που, ως εκ θαύματος, διασώθηκαν, αυτή η συστάδα οικιών σε εκείνον τον αρχαίο τόπο δεν είχε και πολλά να καταθέσει στη μακραίωνη περιδίνησή της μέσα στα μισοφωτισμένα λαγούμια του χρόνου. Αυτή ήταν μία (ηθική) παράμετρος της ιδρυτικής συνθήκης των νέων Αθηνών. Αυτή η παραδοχή της ασημαντότητας της Αθήνας, η απαξίωση της πόλεως των Αθηνών σε όλη τη μακρά ιστορική περίοδο που αντιστοι- χεί στον δυτικό Μεσαίωνα και πέραν αυτού ήταν, ίσως, μία ανάγκη, ιδεολογική· μία απαραίτητη συνθήκη για τη γέννηση της νέας αθηναϊκής