Αθήνα 1204-1456: Τα άγνωστα χρόνια

ΑΘΗΝΑ 1204-1456: ΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ 48 χης Κωνσταντινουπόλεως Λουκάς Χρυσοβέργης (περίοδος ποιμαντο- ρίας 1156-1169) τη χαρακτηρίζει ως «πανευδαίμων χώρα». Οι μαρτυ- ρίες για τον σεβασμό τον οποίο έτρεφαν οι ξένοι λόγιοι (ακόμα και οι αλλόπιστοι) προς την ιστορία των Αθηνών χρονολογούνται στο β ΄ μισό του 10ου αιώνα, όταν ο Άραβας γεωγράφος αλ-Ισταχρή ανέφερε ότι «η Ρώμη και αι Αθήναι ήταν τα κέντρα των Ρωμαίων» και πως ιδίως η τελευταία ήταν «η έδρα της σοφίας των Ιώνων, ήτοι των αρχαίων Ελλήνων, όπου είχαν διασώσει τις επιστήμες και τη γνώση τους». Πα- ρόμοιες αναφορές απαντώνται και στα έργα του Άραβα ιστορικού ιμπν-Χαουκάλ και του ομοεθνή του γεωγράφου Αμπουλφέδα (10ος αιώνας), οι οποίοι αποκαλούσαν την Αθήνα «Ιτσχανιγιάχ» (Itschanijah), δηλαδή «η πόλη των Ελλήνων σοφών». Χάριν αυτών, η φήμη της Αθήνας μεταδόθηκε στους λόγιους Οθωμανούς χρονογράφους, όπως τον Σεαδεδδίν (β ΄ μισό του 14ου αιώνα) και τον Χατζη-Κάλφα (α ΄ μισό του 17ου αιώνα). Στα τέλη του 12ου αιώνα, η Αθήνα κατέστη βορά των Σαρακηνών επιδρομέων. Τότε, σύμφωνα με τις περιγραφές του Χωνιάτη, το θέαμα της πόλης ήταν απογοητευτικό. Το σύνολο των τειχών είχε ερειπωθεί, ενώ ένα μεγάλο τμήμα τους είχε γκρεμιστεί και συνοικίες ολόκληρες είχαν ανασκαφθεί φθάνοντας ίσα με το έδαφος. Οι Αθηναίοι ήταν σε απόγνωση και ο θάνατος καραδοκούσε, λόγω του λοιμού και της πείνας, ενώ η χαριστική βολή δόθηκε με την εισβολή του Σγουρού. Εντούτοις, ο Χωνιάτης παρέμενε εκστασιασμένος από το φυσικό κάλλος του λε- κανοπεδίου της Αττικής, όπου οι ελαιώνες, οι αμπελώνες και οι καλ- λιέργειες σιταριού κάλυπταν το σύνολο της πεδιάδας, καθώς οι πευκό- φυτες εκτάσεις συμπλήρωναν το τοπίο, φθάνοντας μέχρι τους πρόποδες των γειτονικών βουνών. Από εκεί ξεκινούσαν οι μικροί χείμαρροι, που στη συνέχεια ενώνονταν σε ποτάμια, περνώντας μέσα από τα αγέρωχα αλλά ερειπωμένα αρχαία μνημεία.