Αθήνα 1204-1456: Τα άγνωστα χρόνια

ΑΘΗΝΑ 1204-1456: ΤΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ 46 Άγιοι Απόστολοι Σολάκη, ο οποίος βρίσκεται στα ανατολικά όρια της Αρχαίας Αγοράς (στο τέρμα της σύγχρονης οδού Πολυγνώτου). Χρο- νολογείται στον 11o αιώνα και πρόκειται για έναν εγγεγραμμένο σταυ- ροειδή ναό με τρούλο με ημικυκλικές κόγχες στις απολήξεις των κε- ραιών του σταυρού, όπου στις εγκάρσιες αυτές κόγχες φιλοξενείτο ο χορός. Η παραπάνω αρχιτεκτονική ιδιαιτερότητα, του λεγόμενου «αγιο- ρείτικου» τύπου, δεν συναντάται σε κανέναν άλλον σωζόμενο αθηναϊ- κό ναό, καθιστώντας τον μοναδικό στην πόλη. Επίσης, η πρώην Πα- ναγία Γοργοεπήκοος και νυν Άγιος Ελευθέριος ή αλλιώς Μικρά Μη- τρόπολις είναι ένας ακόμα μικρός ναός της Αθήνας, στον οποίο κυρι- αρχούν η αρμονία και η συμμετρία. Χρονολογείται στον 12ο αιώνα και στην εξωτερική του τοιχοποιία έχουν ενσωματωθεί πολλά αρχαιοελ- ληνικά, ρωμαϊκά και βυζαντινά ανάγλυφα. Ακολούθως, ένας από τους πιο γραφικούς και «δημοφιλείς» ναούς του ιστορικού κέντρου της Αθή- νας είναι η τρίκλιτη βασιλική της Παντάνασσας (ή αλλιώς Μοναστη- ράκι, 10ος αιώνας), που κατέστη το καθολικό γυναικείας μονής, του «Μεγάλου Μοναστηριού της Υπεραγίας Θεοτόκου». Μάλιστα, σύμφωνα με τον Έφορο Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Γεώργιο Σωτηρίου (1880- 1965), ο ναός της Παντάνασσας είναι ακόμα παλαιότερος, αναγόμενος στον 7ο-8ο αιώνα. Παρομοίως, στη σημερινή οδό Φιλελλήνων, υπήρ- χε το καθολικό ενός μεσοβυζαντινού μοναστηριού, το οποίο ήταν γνω- στό ως Σωτείρα του Λυκοδήμου και χρονολογείται στον 11ο αιώνα. Ήταν κτισμένο πάνω στα ερείπια ενός συγκροτήματος ρωμαϊκών λου- τρών, όπου το υπόκαυστο οδηγούσε στο κατοπινό παρεκκλήσιο του Αγίου Σεβαστιανού. Σήμερα, ο ναός αυτός ανήκει στην Εκκλησία της ρωσικής παροικίας των Αθηνών και είναι αφιερωμένος στην Αγία Τριάδα. Τέλος, στην ίδια χρονική περίοδο χρονολογείται και η Μετα- μόρφωση του Σωτήρος (ή αλλιώς Σωτείρα του Κοττάκη), η οποία βρί- σκεται επί της οδού Κυδαθηναίων. Στην Αθήνα, εκτός των νεόδμητων εκκλησιών, πολλοί αρχαίοι τό- ποι λατρείας μετατράπηκαν σε χριστιανικούς ναούς (κυρίως από τον 6ο αιώνα και έπειτα). Ο Παρθενώνας αφιερώθηκε στην Αγία του Θεού Σοφία και αργότερα στην Παρθένο Μαρία (5ος αιώνας), ενώ στη θέση του αρχαίου ναού της Πολιάδος Αθηνάς (μεταξύ του Παρθενώνα και