Αθήνα 1204-1456: Τα άγνωστα χρόνια

ΑΠΟ ΤΗ ΜΥΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ ΕΩΣ ΤΗ ΦΡΑΓΚΟΚΡΑΤΙΑ 29 δημιουργήματα αποτελούσαν τα κύρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα της Αθήνας. Φυσικά, επρόκειτο για τον «χρυσό αιώνα του Περικλέους». Εντούτοις, ο Πελοποννησιακός Πόλεμος έληξε με την ήττα των Αθη- ναίων και των συμμάχων τους. Οι συνέπειες ήταν ολέθριες και αμφό- τερες οι πρωταγωνίστριες πόλεις-κράτη, η Αθήνα και η Σπάρτη, ζήτη- σαν τη συνδρομή των Περσών, για να ορθοποδήσουν από τον πολυε- τή εμφύλιο πόλεμο. Τότε, μία νέα ισχυρή ελληνική δύναμη εμφανίστη- κε από τον βορρά. Επρόκειτο για το Βασίλειο της Μακεδονίας υπό την ηγεσία του Φιλίππου Β ΄ (382-336 π.Χ.). Οι Μακεδόνες αποσπούσαν τη μία αθηναϊκή κτήση μετά την άλλη, ώσπου η κυριαρχία των Αθη- ναίων περιορίστηκε μόνον στην Αττική και τα νησιά του Αργοσαρωνι- κού. Η «πόλις της Παλλάδος» έπαψε πλέον να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ελληνική πολιτική και στρατιωτική σκηνή, παραμένοντας τυπικώς μία αυτόνομη πολιτεία. Σχετικά με τη δημογραφική ανάπτυξη της κλασικής Αθήνας, οι «πο- λίτες» ανέρχονταν στους 40.000 άνδρες και μαζί με τις οικογένειές τους αριθμούσαν περί τις 100.000-130.000 ψυχές. Ακολούθως, οι «μέτοι- κοι», δηλαδή όλοι οι μη γηγενείς αλλά ελεύθεροι κάτοικοι της Αττικής, αποτελούσαν περίπου το 10% του πληθυσμού (25.000-35.000), οι οποίοι συνήθως εγκαθίσταντο στην περιοχή του Πειραιά. Τέλος, οι δούλοι ήταν η πολυπληθέστερη ομάδα (περί τους 120.000-150.000), φθάνοντας το ποσοστό του 48-60% των κατοίκων της πόλης. Όσον αφορά την αγωγή των νέων, η εκπαίδευση δεν ήταν δημόσια, ούτε υποχρεωτική (με μοναδική εξαίρεση αυτή των ορφανών, την οποία αναλάμβανε η πολιτεία). Από το 335 π.Χ., όμως, η μόρφωση των νεα­ ρών Αθηναίων απέκτησε δημόσιο και υποχρεωτικό χαρακτήρα, ενώ τα έξοδά της καλύπτονταν από τη λειτουργία των εφηβείων (επρόκειτο για ένα έμμεσο είδος φορολογίας). Η αγωγή των νέων ξεκινούσε από το έκτο έτος της ηλικίας τους και περιλάμβανε τρεις βασικούς κύκλους μαθημάτων: τα γράμματα (γραφή, ανάγνωση και αριθμητική)· τη μου- σική, η οποία συνδεόταν με την ψυχική καλλιέργεια, και τη γυμναστι- κή, την οποία αναλάμβανε να διδάξει ο παιδοτρίβης. Έως το δέκατο έκτο έτος της ηλικίας τους τα παιδιά εκπαιδεύονταν στην παλαίστρα, όπου υπόκειντο σε ήπιας μορφής γυμνάσματα. Μετά το δέκατο έκτο