Αθήνα 1204-1456: Τα άγνωστα χρόνια

13 ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Η Αθήνα κατοικείται αδιαλείπτως για περισσότερο από έξι χιλιάδες χρόνια και είναι μία από τις σημαντικότερες πόλεις του αρχαίου κόσμου. Δίχως διάθεση προγονολατρίας ή προγονοπληξίας, η διαπίστωση αυ- τή εδράζεται στο γεγονός ότι στην αττική γη καινοτόμησαν οι θεμελιω- τές της γνώσης του επιστητού, με αποτέλεσμα η παρακαταθήκη τους να καταστεί το έναυσμα για την εξέλιξη του ευρωπαϊκού (και όχι μόνο) πολιτισμού. Συνεπώς, όταν κάποιος αναφέρεται στην κλασική παιδεία και τον κλασικό πολιτισμό εν γένει, αυτομάτως εννοείται το μεγαλείο της αρχαίας Αθήνας. Όλα τα παραπάνω είναι λίγο πολύ γνωστά στους περισσότερους. Η ναυμαχία της Σαλαμίνας, ο Παρθενώνας, ο Σωκράτης κ.λπ. ανήκουν μεν στο λαμπρό αρχαίο παρελθόν αλλά το ιστορικό τους πλαίσιο είναι (ευτυχώς) εν πολλοίς οικείο. Παρομοίως, ο βυζαντινός μυστικισμός με τη χριστιανική φιλοσοφία βιώνεται σχεδόν καθημερινώς από τους σύγχρονους Έλληνες, αφού η παράδοση αυτή έχει επιβιώσει σχεδόν αναλλοίωτη έως σήμερα. Αρκεί μια περιήγηση στις παλαιές γειτονιές των Αθηνών, όπου οι βυζαντινοί ναοί αποπνέουν μια απόκοσμη και ταυτοχρόνως νοσταλγική αίσθηση. Αντιστοίχως, για τα χρόνια της Εθνικής Παλιγγενεσίας, με τις ηρωικές μάχες του Καραϊσκάκη και άλλων αγωνιστών, έως τα νεότερα, με τις προσπάθειες των Ελλήνων για την καθιέρωση της Συνταγματικής Δημοκρατίας, καθώς και για τα σκοτεινά χρόνια της κατοχικής και της εμφυλιακής Αθήνας έχουν γρα- φτεί χιλιάδες σελίδες επιστημονικών ερευνών. Τέλος, σχετικά όψιμα, το ενδιαφέρον μιας μερίδας της επιστημονικής κοινότητας άρχισε να στρέφεται αρκούντως διεξοδικά προς την περίοδο της Οθωμανοκρα- τίας με τη δημιουργία λαογραφικών μουσείων και την εκπόνηση σχε- τικών διατριβών. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, λοιπόν, σχεδόν όλες οι χρο-