Ατελείωτος δρόμος

Α Τ Ε Λ Ε Ι Ω Τ Ο Σ Δ Ρ Ο Μ Ο Σ 30 γωνιά της Ευρώπης παρά με το πλέον βορειοδυτικό σύνορο ενός κόσμου που απλωνόταν έως τα βουνά του Ταύρου, τις ερήμους της Αραβίας και τις ασιατικές στέπες. Ήταν η Ανατολή, και τα ίχνη των πρόσφατων αιώνων υπό την κυριαρχία των Οθωμανών Τούρ- κων αφθονούσαν όπου κι αν κοίταζες. Άφθονα ήταν επίσης τα τεκμήρια του άγριου Σλαβο-Βυζαντινού βασιλείου που είχαν κατα- ποντίσει οι Τούρκοι. Τα ίχνη των διαφορετικών αυτών στοιχείων τα έβλεπε κανείς παντού: στους τρούλους και τους μιναρέδες και στον αψύ καπνό από τα κεμπάπ που ψήνονταν σε σούβλες, στα ξύλινα σπιτάκια με τις μυτερές σκεπές και στη βυζαντινή αρχιτε- κτονική των εκκλησιών, στα μαύρα κυλινδρικά καπέλα, στα ριχτά ενδύματα, στα μακριά μαλλιά και στις γενειάδες των ιερέων, και στο κυριλλικό αλφάβητο στις πινακίδες των καταστημάτων που έδινε μια φευγαλέα αίσθηση Ρωσίας. Οι ίδιοι οι Βούλγαροι, κοντοί και γεροδεμένοι, με τραχιά χαρακτηριστικά και ρωμαλέοι, παρέ- πεμπαν σε ένα ακόμα πιο μακρινό παρελθόν, στους άγριους βιό- τοπους πέρα από τον Βόλγα από όπου είχαν μεταναστεύσει για να εγκατασταθούν εδώ, πριν από αιώνες, με τις αιμοβόρες ασιατικές ορδές. Άξεστοι και σκληροτράχηλοι, με δεμένα στα πόδια τους τα ίδια υποδήματα από πετσί αγελάδας όπως οι Ρουμάνοι, προχωρού- σαν στα σκονισμένα καλντερίμια σαν αρκούδες. Ήταν ντυμένοι με χοντρά και τραχιά χειροποίητα υφάσματα, κάποιες φορές σε χρώ- μα σκούρο μπλε αλλά συνήθως καφετί της γης, διακοσμημένα εδώ κι εκεί με μαύρο κέντημα: φαρδιά παντελόνια, σταυρωτά γιλέκα, κοντό σακάκι και η μέση τυλιγμένη με χοντρό πορφυρό ύφασμα τριάντα πόντους πλάτος, στο οποίο έκρυβαν καμιά φορά μαχαίρια. Στο κεφάλι φορούσαν ένα επίπεδο σκουφί, σαν τους Κοζάκους, από καφέ ή μαύρο δέρμα προβάτου. Στο εξωτερικό μαγειρειό με την πέργκολα στη μικρή πλατεία όπου κάθισα και έφαγα ένα ωραίο, πολύ λιπαρό μαγειρευτό αρνί με πατάτες, ντομάτες, πιπεριές, κολοκυθάκια και μπάμιες, που το σέρβιραν με την κουτάλα μέσα από τεράστιες μπρούντζινες κατσαρόλες, παρατήρησα ότι κάνα δυο νεαροί στο διπλανό τραπέ-