Ατελείωτος δρόμος

Α Τ Ε Λ Ε Ι Ω Τ Ο Σ Δ Ρ Ο Μ Ο Σ 36 μήκος τουΜπουλεβάρ Τσαρ Οσφομποντίτελ. Τα απεριόριστα μπά- νια, τα καθαρά σεντόνια, ο μεγαλόσωμος ρώσος μπάτλερ, η βερά- ντα, τα βιβλία, η θέα σε όλη την πόλη έως τα πανύψηλα πλευρά του όρους Βίτοσα, όλα έμοιαζαν θαυμάσια. Και πάνω απ’ όλα η ΕγκυκλοπαίδειαΜπριτάνικα . Μόλις την είδα, την άρπαξα σαν πάνθη- ρας που ορμάει στη λεία του. Πόσο θαυμαστά φαίνονται αυτά σε κάποιον που έχει ζήσει για καιρό μια πρωτόγονη ζωή! Το Διεθνές Συνέδριο Βυζαντινών Σπουδών συνεδρίαζε στη Σόφια εκείνο το φθινόπωρο. Ήταν μια απόλαυση να ακούει κανείς τις συζητήσεις του πολυμαθέστατου και ιδιότροπου καθηγητή Ουίτμορ, * αυτό το καθαρό απόσταγμα της Βοστόνης του Χένρυ Τζέιμς σε συνδυασμό με τα ψηφιδωτά της Αγίας Σοφίας. Εκεί βρίσκονταν, επίσης, ευ- γενείς με καστόρινα παπούτσια, αψεγάδιαστα και εκλεπτυσμένα ντυμένοι με λευκά κοστούμια για τροπικό κλίμα και καθωσπρέπει παναμάδες στο κεφάλι, ο Ρότζερ Χινκς ** και ο Στίβεν Ράνσιμαν *** – τόσο ευγενικός, με τις επιφυλάξεις του και τις διασκεδαστικές τοπικές προκαταλήψεις του ο ένας, με έναν τόσο ευχάριστο αέρα αιλουροειδούς ο άλλος. Τα περισσότερα από τα βιβλία τους δεν είχαν ακόμη γραφτεί, εκτός, θαρρώ, από το Πρώτο Βουλγαρικό Κρά- τος του Ράνσιμαν. Θα συναντιόμασταν συχνά πολλά χρόνια αργό- τερα. Είναι παράξενο με πόση ακρίβεια εγγράφονται στη μνήμη οι πρώτες εντυπώσεις. Οι λεπτομέρειες ενός πολύ μεταγενέστε- ρου, παράξενου απογεύματος σε ένα καφενείο ωστόσο, βρίσκονται στη μνήμη μου σαν μέσα σε θαμπό καθρέφτη. * * * * Καθηγητής Τόμας Ουίτμορ (1871-1950), αμερικανός αρχαιολόγος και βυζαντινολόγος, που είχε ξεκινήσει εκείνη την περίοδο το σημαντικό έργο της αποκάλυψης των μωσαϊκών στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. ** Ρότζερ Χινκς (1903-1963), ιστορικός τέχνης, γνωστός για τη συμμετοχή του, αργότερα, στον ατυχή καθαρισμό των Ελγινείων. *** Στίβεν Ράνσιμαν (1903-2000), ο διάσημος ιστορικός του Βυζαντίου και των Σταυροφοριών.