Ατελείωτος δρόμος

Α Π Ο Τ Ι Σ Σ Ι Δ Η Ρ Ε Σ Π Υ Λ Ε Σ 33 ζαν να έχουν μια πολύ αφηρημένη ιδέα σχετικά με το πού βρισκό- ταν η Αγγλία. Και τι ήμουν; Ένας voinik , στρατιώτης; Ή μήπως φοιτητής; Ίσως spion ; Έπαιρνα την εκδίκησή μου γι’ αυτές τις ερωτήσεις μαζεύοντας, σε αντάλλαγμα, με τη βοήθεια ερωτημα- τικών χειρονομιών, ένα βασικό λεξιλόγιο: ψωμί, chlab. Νερό, voda . Κρασί, vino . Άλογο, kon . Γάτα, kotka. Σκύλος, kuche . Κατσικίσιο τυρί, siriné . Αγγουράκι, krastavitza . Εκκλησία, tzerkva . Με αυτές τις δοσοληψίες καλύπταμε πολλά μίλια. Κοιμήθηκα έξω, κοντά σε έναν αχυρώνα την πρώτη βραδιά, και τις δύο επόμενες στις κωμοπόλεις Φέρντιναντ και Μπερκοβίτσα: δυο νύχτες που με βασάνιζαν τα έντομα. Όταν έφτασε πια η τέ- ταρτη νύχτα, είχαμε ανέβει στην τελευταία και ψηλότερη λεκάνη απορροής, και κάτω από ένα πλατάνι που σκίαζε μια παλιά τουρ- κική πηγή συναντήσαμε ένα καραβάνι που πήγαινε στη Σόφια. Το νερό ξεπηδούσε και έτρεχε στη γούρνα μέσα από μαρμάρινες πλά- κες σκαλισμένες με τους φθαρμένους, καλλιγραφικούς στροβίλους των αραβικών γραμμάτων που κανείς δεν μπορούσε πλέον να δια­ βάσει. Μνημόνευε, έλεγαν, κάποιον πασά που είχε από καιρό πε- θάνει. Κοντά στις φωτιές ήρθε και μια ομάδα βοσκών, και καθώς ένα κυκλικό ξύλινο φλασκί με κρασί πήγαινε από το ένα χέρι στο άλλο, κάποιος από αυτούς τους χοντροκομμένους ανθρώπους άρ- χισε να παίζει έναν ξύλινο αυλό σχεδόν ένα μέτρο μακρύ – καβάλ – και κάποιος άλλος έναν άσκαυλο – γκάιντα . Αυτό το όργανο ήταν μια φουσκωμένη προβιά με ξύλινο στόμιο, ενώ ο αυλός στον οποίο παίζεται η μελωδία ήταν φτιαγμένος από κέρατο αγελάδας τυλιγ- μένο σε δέρμα, που το είχαν τρυπήσει με πυρωμένο σουβλί. Το αγαπημένο τους τραγούδι μιλούσε για τον Χατζή Ντιμίταρ απ’ το Σλίβερ, έναν αντάρτη αρχηγό που πολέμησε ενάντια στους Τούρ- κους στα φαράγγια του περάσματος της Σίπκα. Οι άνθρωποι αυτοί που κάθονταν ανακούρκουδα φορώντας υποδήματα με ανασηκω- μένες μύτες, τα πενήντα σκουφιά από δέρμα προβάτου, τα φαρ- διά, φωτισμένα από τη φωτιά πρόσωπα, τα υφασμάτινα ζωνάρια, τα ανήσυχα ζώα, ο σποραδικός ήχος από το κουδούνι κάποιου